Алматыда қандай үйлер жер сілкінісіне шыдайды
Неліктен Түркиядағы көпқабатты үйлер карта үйлеріндей қирап жатыр және бұл Алматыда қайталана ма? Қатты жер асты дүмпулері болған жағдайда қаланы қандай зардаптар күтіп тұр? Қандай дизайн сенімдірек? Бұл туралы және басқа да көптеген журналистер Roof.kz Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институтының (ҚазҚСҒЗИ) бас директорымен әңгімелесті. Бегман Құлбаев .
Белгілі болғандай, Алматыда жер сілкінісі кезінде ғимараттардың әрекетіне мониторинг жүргізілмейді. Яғни, қазір тұрғын үйлердің қандай жағдайда екенін, жер асты дүмпулерінің қабырғалары мен іргетасын қаншалықты көтеретінін ешкім білмейді.
– Өкінішке орай, біз мониторинг жүргізбейміз, бірақ 2017-2018 ж. ҚазҚСҒЗИ әкімдіктің қолдауымен жекелеген нысандарды аттестаттау жұмыстарын жүргізді. Тізімге 11 мыңға жуық ғимарат, негізінен кеңес дәуірінде салынған көпқабатты тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандар кіреді», – деді Құлбаев.
Жаңа ғимараттағы бұрыштық пәтер: бұл шынымен де қорқынышты ма?
Оның айтуынша, бұл ғимараттардың 35 пайызға жуығы сейсмикалық күшейтуге жатады. Ең алдымен бұл мектептер, ауруханалар мен емханалар. Төтенше жағдайда олар өздерінің функционалдығын сақтауы керек, себебі зардап шеккендер осында орналастырылады.
Бірақ бірқатар нысандар бар, мысалы, екі қабатты Хрущев, оны тек бөлшектеу керек. Олардың барлығы жөндеу бағдарламасында көрсетілген. Бүгінгі таңда мұндай 250-300-ге жуық үй сүрілген.
Сарапшылардың пікірінше, жер сілкінісіне ең төзімдісі – монолитті ғимараттар, бірақ кірпіш қабырғалар сенімсіз. ҚазҚСҒЗИ басшысы 2000 жылдардың басында кірпішпен толтырылған көпқабатты үйлер сынақтан өткенін айтты. Кірпіш сынаққа шыдамады – ол құлады.
«Сондықтан 2010 жылы стандарттарға өзгертулер енгізіліп, көпқабатты үйлерде кірпіш төсеуді қолдануға тыйым салынды», – деп атап өтті Құлбаев.
Үйлердің беріктігі мен жер асты дүмпулеріне төтеп бере алатындығына келсек, сарапшы былай деп жауап берді:
– Белгілі бір ғимарат, айталық, 9 баллға шыдайтынын болжау мүмкін емес. Бұл көптеген факторларға байланысты, соның ішінде жер сілкінісі кезіндегі негізгі толқындардың қозғалыс бағыты. Мысалы, Түркиядағы видеодан көріп отырмыз, екі бірдей ғимарат қатарласып тұр: бірі құлаған, екіншісі тұр. Мамандар толқынның шарықтау шегі, яғни максималды жүктеме құлаған ғимаратқа түскенін болжайды.
Құлбаевтың айтуынша, қазір темірбетон құрама қаңқасы жер сілкінісіне ең төзімді құрылым болып саналады. Бірақ ең бастысы – әлі де іргетас.
– Ғимараттың сенімділігінің 90 пайызы оның іргетасына байланысты. Түркияда лего сияқты үйіліп жатқан үйлерді көреміз. Бұл ғимараттардың іргетасы көтере алмады деп есептейміз, бұл бір нұсқа», – деп түсіндірді ол.
Сейсмикалық аймақта құрылыс сапасына назар аудару өте маңызды. Алматы қаласында Қазақстан Республикасында жалпы қабылданған заңнамалық актілерден басқа және құрылысқа арналған нормативтік-техникалық құжаттар, сейсмикалық қауіпсіздік жағдайында құрылыс үшін жеке әзірленген құжаттар бар. Ол 2019 жылы әзірленді, 2020 жылы ҚазҚСҒЗИ-мен бірлесіп қабылданып, қолданысқа енгізілді. Ол тікелей сейсмикалық қауіп картасының негізінде әзірленді және тектоникалық бұзылыстың барлық ықтимал көріністері дерлік ескерілген.
Жобалау-сметалық құжаттаманы мемлекеттік сараптау кезеңінен өткен кезде құрылыс салушы құрылыс алаңындағы топырақтың жай-күйін, салынған аумақтың сортын көрсететін геологиялық есепті алуға міндетті. Оның негізінде мамандар жобалық-сметалық құжаттаманың осы бөлімге сәйкестігіне баға береді.
— Әрине, бұл есептің сапасы көп нәрсені қаламайды, бірақ біз өзіміздің оларды жасайтын әріптестер өз жұмысын толық және сапалы орындайды. Бүгінде нарықта жұмыс істейтін жеке компаниялар айналысады, – деп түсіндірді ҚазҚСҒЗИ басшысы.
Құрылыс түріне қарамастан, оның айтуынша, 9 балдық аймақта 9-12 қабаттан, ал 10 балдық аймақта ең көбі 6 қабаттан артық салу ұсынылмайды.
Бұл ретте қазіргі сейсмикалық аудандастыру картасына сәйкес Алматы қаласы 9-10 балдық белдеуде орналасқан. Қала шегінде барлығы 27 тектоникалық бұзылулар өтеді, олар қаланың барлық дерлік аумағын қамтиды.
