Тұрғын үй мемлекеттік бағдарламалары ипотека нарығын белсендірді
Берілген ипотеканың жалпы көлемі 2019 жылдың ақпан айының соңында 1,3 трлн теңгені құрап, бір жыл ішінде 22,5%-ға өсті.
2005 жылдың ақпанынан 2019 жылдың ақпанына дейін ипотекалық несиелердің көлемі 115,3 млрд теңгеден 1,3 трлн теңгеге дейін өсті. Берілген ипотекалық несиелер сомасының ағымдағы құны Қазақстан Республикасының несиелендіру нарығының барлық болжамды тарихы үшін рекордтық көрсеткіш болып табылады.
Қазақстан экономикасына да әсер еткен 2007-2008 жылдардағы жаһандық экономикалық дағдарыс 2010 жылғы ақпанда ипотекалық несиелер көлемінің жылына 683,3 млрд. 8 млрд теңге). Сол жылдары ипотекалық несиелердің үлесі жалпы несиелеудің 8,9%-ын құрады. Ипотека үлесі 2016 жылға дейін төмендеп, 7,2%-ды құрады. Ал тек 2018 жылы ипотекалық несие нарығы тоқыраудан қалпына келтіру фазасына өтіп, 1 триллион теңге шегін басып өтіп, нарықтағы үлесін 8,7%-ға дейін өсірді. Ипотекалық несиенің дағдарыстан кейінгі орташа жылдық өсу қарқыны бір жылмен салыстырғанда 6,8%-ды құрады.
Дәл қазір (2019 жылдың ақпан айының қорытындысы бойынша) ипотекалық несиелердің көлемі бір жылда 22,5%-ға өсіп, 1,3 трлн теңгеге жетті. Олардың үлесі 10,7%-ды құрады, бұл дағдарысқа дейінгі жылдарда да болмаған рекордтық көрсеткіш. Сонымен қатар, өсу қарқыны бойынша ипотека несиелеудің басқа түрлерінен асып түседі: тұтынушылық несиелер (ж.+13,5%) немесе, мысалы, шағын бизнеске берілген несиелер (жылдық -20,3%).
«Ипотекалық бумның» негізгі себептерінің бірі ипотекалық несиелеудің ең қолайлы жағдайларын ұсынатын жаңа «7-20-25» ипотекалық мемлекеттік бағдарламасының іске қосылуы болып табылады.
Айта кетейік, ипотекалық несиелер құрылымында негізгі бөлігін ұлттық валютадағы несиелер алады. 2005 жылы ұлттық валютадағы ипотекалық несиелердің үлесі небәрі 10,6%-ды (12,2 млрд теңге) құраса, 2019 жылғы ақпанда олардың үлесі 96,9%-ды (1,3 трлн теңге) құрады. Себебі де солай болды шетел валютасына сілтеме жасамай, тек теңгемен тұрғын үй сатып алуға несие беретін тұрғын үй мемлекеттік бағдарламалары.
Өңірлік тұрғыда несиелердің ең көп көлемі Алматыда – 345 млрд теңге (+15,3%), Нұр-Сұлтан – 344,1 млрд теңге (+30,8%) және Шығыс Қазақстан облысында – 76,5 млрд теңге (+30,8%) шоғырланған. + 16,7%. Бұл өңірлерде барлық берілген ипотекалық несиелердің 57,2 пайызы (765,6 млрд. теңге) шоғырланған. Ең көп өсім Алматы облысында байқалады: жылына 47,8%, несие көлемі 25,8 млрд теңге.
2019 жылғы наурыздағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесі 9,25% құрайды. 2018 жылы реттеуші жыл ішінде мөлшерлемені 3 рет төмендетті, бұл ипотекалық несиелеу бойынша ЕДБ пайыздық мөлшерлемесіне оң әсер етті. Бұл өз кезегінде несие нарығын да ынталандыруы тиіс. 2019 жылдың ақпан айының соңында ЕДБ ипотекасы бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 8,2%-ды, өткен жылы – 10,2%-ды құрады: бірден 2 пайыздық тармаққа төмендеді.
Сонымен қатар, қазіргі уақытта ипотекалық несие нарығының әлеуетін толық ашуға қолжетімді несие беру шарттарын ұсынатын мемлекеттік бағдарламалар ғана мүмкін. 4 сәуірдегі жағдай бойынша «7-20-25» бағдарламасы аясында толық емес бір жыл ішінде жалпы сомасы 77,5 млрд теңгеге 6,5 мың өтінім мақұлданды.
Ипотекалық несие нарығының ағымдағы даму қарқынын сақтай отырып, 2019 жылдың соңына қарай олардың көлемі 1,6 трлн теңгені құрады.
Дереккөз: Finprom.kz
