Заң бойынша жылжымайтын мүлікті мұраға алу тәртібі

Мұрагерлік мүлік пен капитал туыстар арасындағы жақсы қарым-қатынастан маңыздырақ болуы мүмкін. Өз мүдделерін қорғау үшін жақын адамдар ұзақ уақыт жанжалдауы мүмкін. Қажетсіз жанжалдар мен сот процестерін болдырмау үшін мұрагерлікке байланысты өз құқықтарыңызды білген дұрыс.

Мұрагерлікпен өтетін мүлік мәселелеріне қатысты заңнамаға өзгертулер соңғы рет 2017 жылдың қаңтарында енгізілген болатын.Енді Қазақстан Республикасының мұрагерлік туралы заңында өзге дүниеге кеткен адамның жинаған байлығы, байлығы, оның ішінде жылжымайтын мүлік екі жолмен мұраға қалдырылуы мүмкін: заң бойынша немесе өсиет бойынша марқұмның қалауы бойынша.

Егер қайтыс болған адам өсиет қалдыруға алаңдамаса немесе дизайн сотта жарамсыз деп танылса, әдіс заңды түрде маңызды. Мұраға өмір бойы алған әр түрлі заттар жатады, бірақ ең құндылары: барлық жылжымайтын және жылжымалы мүліктер, жиһаздар, зергерлік бұйымдар мен тұрмыстық заттар, сондай-ақ мұра қалдырушының қайтыс болған күні болған міндеттері. Бұл күн мұрагерлік істің ашылған күні болып саналады.

Жақын адамыңыз қайтыс болғаннан кейін пәтер/үй/жер телімі болса, не істеу керек? Бұл туралы біздің мамандар айтып береді.

>> Алматыдағы барлық жаңа ғимараттар бір бетте

Қайтыс болғаннан кейін мұраны қалай ресімдеу керек: құжаттарды дайындау

Болжалды мұраны мүлікке заңды түрде ресімдеу үшін болашақ иесі оны қабылдап, бұл туралы билік органдарына хабарлауы керек. Шешім мұра ашылған кезден бастап қабылдануы мүмкін. Пәтердің, үйдің, заттардың, көліктің және басқа да құндылықтардың болашақ иесі өз үлесін басқа мұрагерлердің біреуінің пайдасына бере алады. Сонымен бірге оның есебінен немесе қандай да бір шарттармен мүліктің бір бөлігінен бас тартуға жол берілмейді. Егер сіз бір рет бас тартсаңыз, сіз өзіңізге берілген нәрсені мәңгілікке жоғалтасыз.

Сонымен, егер сіз мұраны қабылдауға келісесіз, мұра ашық елді мекендегі немесе аймақтағы нотариусқа хабарласып, қабылдау туралы өтінішіңізді беруіңіз керек.

Мұраның қабылданғанын растайтын әрекеттер де қолайлы. Олардың ішінде:

• мұрагер мүлікті жоюға, жоюға жол бермеген;
• мұрагерлік құрамына кіретін объектіні жөндеуге немесе күтіп ұстауға өз ақшасын салған;
• мұрагер мұра қалдырушының қарыздарын төлеген немесе қайтыс болған адамға тиесілі ақшаны алған.

Мұраның ашылған жері қайтыс болған адамның тұрғылықты жері бойынша белгіленеді. Мұрагердің қазіргі уақытта қайда тұратыны белгісіз болса немесе ол өз құқығынан бас тартса, басқа мұрагерлер ерікті келісім бойынша мүлікті өз ара бөлісе алады. Алайда, кезекте тұрған жоқ адамға олар да өз үлесін қалдыруы керек.

Әкесі, шешесі және басқа туыстары қайтыс болғаннан кейін мұра мынадай құжаттар болған кезде беріледі:

• қайтыс болу туралы куәліктің түпнұсқасы + көшірмесі;
• марқұмның жақында тұрған жері туралы мәліметтер. Бұл ақпарат пәтер картасында, мекенжай кестесінде немесе тіркеу кітабында;
• өсиет қалдырушымен туыстық қатынасты растайтын құжаттардың түпнұсқалары мен көшірмелері;
• жылжымайтын мүлік объектісіне арналған құжаттар (үйді, пәтерді, учаскені сату/сыйға беру шарты);
• жылжымайтын мүлікке тіркелген құқықтар және онымен жасалған ресми мәмілелер туралы әділет органдарынан анықтама.

Қазақстан Республикасының мұрагерлік құқығы: мұрагерлік жолдар

Мұрагерлiк тәртiбi Қазақстан заңымен белгiленедi. Қазақстан Республикасы азаматының мұрагері басқа мемлекеттің азаматы болуы мүмкін. Сондай-ақ, бүкіл мемлекет мұрагер бола алады.

Міндетті түрде мүліктің бір бөлігін кәмелетке толмаған балалар, сондай-ақ мүгедек балалар (жасына қарамастан), әкесі, анасы және жұбайы алады. Олар заңды түрде ресімделген өсиеттің болуына қарамастан үлесті алуы керек. Заңдарда «өкілдік құқығы» деп аталатын ереже бар – бұл мұрагердің өзі мұра қалдырушымен бір уақытта немесе қайтыс болған күнге дейін қайтыс болған жағдайларға қатысты. Жағдайлардың мұндай тоғысуы кезінде мұрагерлік капитал мен басқа мүлік ұрпаққа өтеді және олардың арасында тең бөліктерге бөлінуі керек.

>> Астанадағы барлық жаңа ғимараттар бір бетте

Тұқым қуалаушылықтың 8 жолы бар, олардың басымдығы қарым-қатынас дәрежесімен анықталады:

• бірінші кезеңдегі мұрагерлер – балалар, оның ішінде мұрагер, жұбайы, ата-анасы қайтыс болғаннан кейін туғандар. Немерелер/немерелер, шөберелер/шөберелер өкілдік құқығы бойынша мұра алады;
• екінші кезеңдегі мұраны алушыларға әке және ана жағынан толық және жарым апалар мен ағалар, аталар мен әжелер жатады. Ағайындылардың/қарындастардың балалары (толық және толық қанды) жоғарыда сипатталған өкілдік құқығы бойынша мұра алады;
• Мұрагерлердің ІІІ қатарына туған нағашы мен нағашы ағасы кіреді. Туыстар үлесті тек өкілдік құқығымен талап етеді;
• төртінші қатарда арғы аталар мен үлкен әжелер;
• мұрагерліктің бесінші қатарында – төртінші дәрежелі туыстық қандас туыстар: бұл ата-әженің әкелік және ана жағынан туған ағайындылары, жиендердің/жиендерінің балалары, т.б. нағашы немерелері.
• VI жолға заң нормалары бойынша – туыстықтың бесінші дәрежелі өкілдері. Бұл марқұмның немере ағалары, немере ағаларының/қарындастарының балалары, немере ағаларының/ата-әжелерінің балалары.
• жетінші қатарға марқұмның отбасының жарты мүшелері кіреді. Өгей ағалары/қарындастары, өгей қыздары, өгей ұлдары, өгей әкесі немесе өгей шешесі, егер олар қайтыс болған адаммен бір отбасында кемінде 10 жыл тұрса, мұра үлесін алады.
• VIII жолға жоғарыда аталған мұрагерлер санаттарының ешқайсысына сәйкес келмейтін асырауындағы мүгедектер кіреді. Бұл ретте асырауындағы адамдар марқұммен бірге тұрып, оның асырауында 1 жыл және одан да көп уақыт болған.

Бір кезекте тұрған туыстар мұраны тең бөліктерде алады. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі мұраны мынадай принцип бойынша бөледі: егер мұрагерліктің бір жолында өкілдер болмаса, құқық келесісіне өтеді және т.б. Қазақстан Республикасында мұрагерлікке құқығы бар адамдардың мұндай нақты тізімі заттар мен мүліктің мемлекет меншігіне өту мүмкіндігін жоққа шығарады.

Мұрагерлік және лайықсыз мұрагерлер

Заңда мұндай анықтама да қарастырылған. «Лайықсыз мұрагерлерге» мыналар жатады:

• өсиет қалдырушының өмірін қиған адамдар және қайтыс болған адамды өлтіруге оқталғандар;
• өсиет қалдырушының соңғы өсиетін орындауға кедергі жасаған мұрагерлер;
• ата-ана құқығынан айырылған өсиет қалдырушы балалардың ата-аналары;
• заңда белгіленген тәртіппен өсиет қалдырушыны асырамаған ата-аналар/асырап алушылар және асырап алынған кәмелетке толған балалар.

Лайықты емес мұрагерлер сот шешімімен анықталады.

Маңызды 6 ай

Мұрагерлік мүлікті қабылдау туралы шешім ашылған күннен бастап 6 ай ішінде жазылуы керек, яғни. азаматтың немесе азаматтың қайтыс болған күні. Үйден, пәтерден және капиталдан бас тарту да 6 ай мерзім ішінде жүзеге асырылуы мүмкін.

Қабылдау мерзімі өтпеген жағдайда, қабылдау мерзімін қалпына келтіру туралы тиісті арызбен сотқа жүгінуге болады. Өтініш бергенге дейін алты айлық мерзімнің өтуіне байланысты мұраны тіркеуден бас тартылғаны туралы нотариустың ресми түрде берілген қорытындысын алу қажет.

Тіркеудің соңғы кезеңі

Нәтижесінде мұрагер/мұрагерлер мұрагерлік туралы куәлікті ресімдейді. Ол қайтыс болған күннен кейін алты айдан кейін берілуі керек. Егер мұра даулы болмаса, онда құжат кейде ертерек беріледі – бұл заң бойынша және өсиет бойынша мұраға қатысты. Алынған анықтама үйге, пәтерге немесе учаскеге меншік құқығын әділет органдарында ресми түрде ресімдеуге мүмкіндік береді. Құжаттар мүліктің орналасқан жері бойынша халыққа қызмет көрсету орталықтарына тапсырылады.