Жалға алу немесе сатып алу: тұрғын үй нарығындағы күзгі шиеленіс маусымында риэлторлар қандай кеңес береді

«7-20-25» және «Баспана хит» ипотекалық бағдарламалары жабылып, зейнеткерлік аласапыран басылып үлгергенде, баспана нарығы қалың ұйқыға кеткендей болды. Құрылыс индустриясы да сұраныстың төмендеуіне байланысты тоқырау режимінде қалды. Бірақ соған қарамастан, жазғы маусымның соңғы апталарында жылжымайтын мүліктегі сатылымдардың саны артып келеді. Нарықтың жалға беру сегменті де сергек.

Барқыт маусымы

«Baspana Group» жылжымайтын мүлік агенттігінің тең директоры Жұлдыз Әлиеваның айтуынша, тұрғын үйге сұраныстың артуы маусымдық сипатқа ие.

«Осындай өзгерістерді біз жыл сайын байқаймыз. Жаңа оқу жылының басталуымен еліміздің түкпір-түкпірінен студенттер ірі қалаларға келе бастайды. Сәйкесінше, барлық университеттердің жеке жатақханасы болмағандықтан, жалға алуға сұраныс артып отыр. Барлық пәтер иелері мұны біледі. Оның үстіне бұл кезеңнің біразы «пайданы арттыру үшін» арнайы күтіп отыр», – деп бөлісті Жұлдыз Әлиева.

Маманның айтуынша, өткен жылдармен салыстырғанда Астанада «жалға алу дүрлігуі» ауыртпалықсыз және байқалмай өтуде.

«2021 жылы ұзаққа созылған пандемиядан және онлайн білім беруден кейін барлық университеттер оффлайн режиміне көшті. Студенттердің күрт ағыны жалдау ақысының бір түрін құлдыратуға түрткі болды. Көптеген пәтер иелері осыдан қосымша ақша табуға шешім қабылдады және жалдау ақысын екі, тіпті үшке көтерді. Мысалы, бір бөлмелі пәтердің жалдау ақысы 130 мың теңге болса, ал дүрбелең кезінде баға 300 мың теңгеге дейін көтерілді.Бірақ екі-үш айдан кейін барлығы қалпына келіп, студенттер қымбат пәтерлерден көшіп кетті. Елде жаңа оқу маусымы тұспа-тұс келіп, жалға беру нарығында тағы да бейберекетсіздік орын алды. Кейбір іскер пәтер иелері бағаны миллионға дейін түсіріп, тұрақты жалға алушыларын есік алдында қалдырды», – деп еске алады Әлиева.

Оның айтуынша, биыл тұрғын үй нарығының жалға алу сегментінде бәрі тыныш. Астанада бағаның күрт секіруі байқалмайды. Бір бөлмелі пәтерді айына 150 мың теңгеге табуға болады.

«Тамыз-қыркүйек айлары – пәтер иелері үшін барқыт маусым. Студенттердің мол ағынының арқасында өсім 20 пайыздан 50-ге дейін, кей жағдайда 100 пайызға дейін жетеді. Егер тұрғын үй нарығы кейбір дамыған елдердегідей мемлекеттік қатаң бақылауда болса, бақыланбайтын өсуді болдырмауға болар еді.», – дейді Жұлдыз Әлиева.

Мысалы, АҚШ-та тұрғын үй нарығын арнайы жылжымайтын мүлік департаменті бақылайды және кез келген мәміле дәл осы бөлім куәлік беретін брокердің бақылауымен жүзеге асады. Түркияда тұрғын үй нарығындағы барлық операциялар да жылжымайтын мүлік маманының қатысуымен жүзеге асырылады, жалдау ақысын жарты жылда бір рет қана көтеруге рұқсат етіледі. Жұлдыз Әлиева елімізде осындай қадағалау органы болса, маусымдық жалдау дүрлікпесін болдырмауға болатынына сенімді.

Студент жалдамалы пәтерде тұрса, отбасына салмақ түседі

Қазақстан риэлторларының өзін-өзі реттейтін қауымдастығының (САРК) вице-президенті Лариса Степаненконың айтуынша, кейбір пәтер иелері үшін жаздың соңы мен күздің басы егін жинау кезеңі іспеттес. Бірақ барлық пәтерлер үлкен нәтиже бере алмайды.

«Біз нарықты тамыз айында жаңа оқу жылының басталуымен қатар жалдау ақысы үнемі көтерілетін сценарийге дағдыландырдық. Бірақ бұл пәтерлердің барлық түріне жатпайды. Студенттер, әдетте, тек «бір бөлмелі» немесе «екі бөлмелі» пәтерлерді жалдайды. Пәтерлерді дүркіретіп жалға беру екіталай. Осыған байланысты, Алматыда қазір асығыстық байқалмайды. Тіпті сұраныстың жоқтығынан, ақша табуды көздейтіндер де бар. Әйтеуір өз бизнесін қолдап, бағаны түсіруге мәжбүр. Сондықтан қазір Алматыда жалға алу бағасы шұғыл көтеріліп жатыр деп айта алмаймын», – деп бөлісті Лариса Степаненко.

Өткен жылы ресейліктердің көптеп келуі кезінде кейбір  пәтер иелері пайда табу үшін студенттерді көшеде қалдырды. Тіпті балалары бар тұрақты жалға берушілер есіктің сыртында қалды. «Аузы күйген үрлеп ішеді» дегендей, көптеген ата-аналар жаңа оқу жылына дейін пәтер жалдамай, балаларына баспана сатып алуды ұйғарған. Осылайша қайталама тұрғын үй нарығындағы сату-сатып алу жанданған сыңайлы.

«Бізге өтініш білдірген адамдарға біз әрқашан мүмкіндігінше пәтер жалдамай, студентке пәтер сатып алып беруді ұсынамыз. Себебі, егер студент жалдамалы үйде тұрса, отбасы бюджеті үшін одан да көп ақша шығыны болады. Бізде мынадай жағдайлар да болды. Мысалы екі отбасы бірігіп, балаларына ортақ пәтер сатып алды. Соның арқасында балалар студенттік өмірін тыныш өткізді. Ал оқуды бітіргеннен кейін олар кез келген уақытта баспананы сата алады немесе одан әрі жалға беріп, пассивті табыс таба алады. Яғниақшасын санауды білетін ата-аналар, пәтерді жақсырақ сатып алады. Бірақ тағы да айта кетейін, нарықта дүрбелең тудырудың қажеті жоқ», – деп есептейді SARK вице-президенті.

Ресейліктерді қоныстандырудан бас тартады

Лариса Владимировна жылжымайтын мүлік жөніндегі маман ретінде бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде ақпараттарды дұрыс жеткізудің маңыздылығына да тоқталды. Оның ойынша, егер бүгін «ақшаның» артынан қуған кейбір жосықсыз пәтер иелері студенттерді қуып жіберсе және бұл жаңалық әлеуметтік желіге тарап кетсе, ертең әрбір үшінші пәтер иесі де солай етуі мүмкін. Сондықтан, мамандардың айтуынша, журналистер мұндай ақпаратты асыра сілтеп жібермеуі керек.

«Өткен жыл тек жалға алушылар үшін ғана емес, жалға берушілер үшін де сабақ аларлықтай жыл болды. Ақшаға құнығып, тұрақты тұрғындарын далаға шығарғандар жақсы сабақ алды. Қазақстан көптеген ресейліктер үшін транзиттік нүкте болды. Әркім тұруға ықтиярхат, уақытша тұруға ықтиярхат ала алмай, екі-үш айдан соң заң бойынша елден кетуге мәжбүр болды. Ал резидент еместер жаппай кете бастағанда, іскер пәтер иелері тұрақты жалға берушілерінен айырылып, пәтерлері айлап бос қалды. Жалдау ақысы төмендеп, ренжіген жалға берушілер бұрынғы пәтерлеріне қайтқысы келмеді. Осыдан кейін үй иелеріне қоңырау шалып, ресейліктерді қоныстандыруды ұсынсақ, олар бас тартатын болды», – дейді Лариса Степаненко.

Мамандардың айтуынша, биылғы жылдың төртінші тоқсанында тұрғын үй нарығы да тоқырау жағдайында қалады. Адал және тартымды ипотекалық бағдарламалардың жоқтығы жылжымайтын мүлік секторына өте қатты әсер етеді. Қолма-қол ақшаға пәтер сатып алуға қазақстандықтардың бәрі бірдей қалтасы көтермейді. Қыркүйек және қазан айларында транзакциялар санының өсуі болуы мүмкін, бірақ мүлде көп емес. Бұл сауда-саттық сатушылар сауда жасауға дайын болғанда ғана өтеді.

«Мен әрбір сатушыға оның пәтері ең жақсы болып көрінетінін түсінемін. Бірақ нарықтың өз ережелері бар. Бір кездері жоғары көтерілу болса, қазір құлдырау бар. Сатушылар риэлторларды тыңдауға және олардың болжамдары мен аналитикасына сенуге дайын болған кезде ғана мәміле жасауға болады. Бірақ егер сіз өз ұстанымыңызда тұрып, әдеттегі соманы сақтасаңыз, мұндай нысан жұмысы тоқтап қалады және белгілі бір уақыттан кейін ол сатып алушылардың қызығушылығын толығымен жоғалтады», – деп өз кеңесімен бөлісті SARC вице-президенті Лариса Степаненко.

Дереккөз: baigenews.kz