Меншік және сатып алынған мүлік - ажырасуда не талап ете аласыз

Статистика бұлтартпас – Қазақстандағы ерлі-зайыптылардың үштен бірі ажырасып жатыр. Осы негізде мүлікті бөлу ерлі-зайыптылар ажырасқаннан кейін болады. Көбінесе мәселе пәтерге қатысты, егер тұрғын үй кеңістігі ортақ және жалғыз болса. Мұндай жағдайлар арнайы жасалған brakorazvod.kz сайтында бөлек қарастырылады. Ресурс беттерінде өзекті тақырыптар бойынша мақалалар мен Алматы қаласының заң бюросы мамандарының жарияланған кеңестері бар. Заңгерлер қазір шаршы метрді ғана емес, жер телімдерін немесе коммерциялық ұйымдардың жарғылық капиталындағы үлестерін де бөлу сәнге айналғанын айтады.

• Барлық мүлікті, соның ішінде ыдыс-аяқ пен перделерді бөлу болған жағдайларда, жағдай ерлі-зайыптылардың өзара дұшпандығын көрсетеді. Сарапшылардың ұсынысы – эмоциялардан бас тарту және шешімді таразылау.
• Жылжымайтын мүлікке келетін болсақ, бөлу ерікті немесе еріксіз (заң бойынша) жүзеге асырылады. Бірінші жағдайда рәсім некеде немесе ажырасуда жүзеге асырылады. Сонымен қатар, тұрғын үйді біркелкі емес бөлуге болады, бір бөлігін екінші жағына береді. Екінші жағдайда екеуінің де немесе бір өтініш берушінің де талап-арызы болған жағдайда шешімді сот қабылдайды.

Неке бұзылған жағдайда бөлуге жатпайтын мүлік

Қазақстан Республикасының Отбасы кодексінің баптарында ерлі-зайыптылар арасында мүлік анық бөлінген тармақтар бар. Некеге дейін күйеуіне немесе әйеліне тиесілі мүлік пен заттар бөлінбейтін болып қалады. Бұл мүлік бір тұрғын үй кеңістігінде тіркелген басқа отбасы мүшелерін талап ете алмайды.

Сондай-ақ ажырасу кезінде некеден кейін мүлікті немесе сыйға берілген пәтерді бөлу мүмкін емес. Мұрагерлікте де солай. Ерекшелік – бұл неке шартының баптары, оған сәйкес барлығы ерлі-зайыптылар арасында бөлінеді.

Үйленгенге дейін сатып алынған немесе сыйға тартылған тұрғын үй жағдайлары бөлек қарастырылады. Егер ата-аналар жас жұбайларға сыйлық ретінде пәтер сатып алуды шешіп, оны некені тіркеу күніне дейін сатып алған болса, онда мүлік ортақ болып саналмайды. Ажырасу туралы іс қозғаған кезде мұндай пәтер болмайды ортақ мүлік ретінде қарастырылады. Заңды түрде мұндай нысан құжаттар берілген тұлғаға тиесілі болады. Сатып алу үшін ақша ортақ болса да.

Жеке кәсіпкерлікке қатысты ерекшеліктерге мыналар жатады:

• шаршы метрлерді күрделі жөндеуден өткізу, одан кейін тұрғын үйдің сапасы жақсарды, соған сәйкес құны да өсті; реконструкциялау, қайта жарақтандыру, орналасу схемасын өзгерту, кеңейтудің болуы (қала маңындағы мүлік үшін) де абаттандыру болып саналады; бұл ретте абаттандыруға қаражаттың отбасылық бюджеттен бөлінгенін дәлелдеу қажет болады; косметикалық жөндеу және терезе жақтауларын ауыстыру жақсарту болып саналмайды;
• бірлесіп сатып алынбаған даулы тұрғын үйдегі кәмелетке толмағандар тіркелген және тұратын; бұл жағдайда «Неке бұзу туралы» заң балалардың мүдделерін ескереді және пәтерді кәмелетке толғанға дейін пайдалануға рұқсат береді.

Ажырасуда нені тең бөлуге болады

Некеде алынған мүлік, оның ішінде шаршы метр екіге бөлінеді. Кәмелетке толмағандар немесе асырауындағы адамдар жұбайында қалған жағдайда күйеуіне немесе әйеліне үлкен үлестен бас тарту жағдайлары қолданылады.

Сондай-ақ, екінші біреудің пәтерді отбасына зиян келтіре отырып иеліктен шығарғанын дәлелдеген ерлі-зайыптылардың бірі пәтердің басым бөлігін талап ете алады. Сондай-ақ екінші тараптың келісімінсіз мүлікті жұмсау және күйеуінің немесе әйелінің қоғамға жат мінез-құлықтары (маскүнемдік, нашақорлық) ескеріледі.

Бұл туралы сот не дейді? Некені бұзу туралы процеске қатысушылардың бірінің әдепсіз әрекеті жылжымайтын мүлікке құқықты бұзуға негіз болып табылмайды екен. Тіпті ішімдік ішкен күйеу немесе опасыз әйел пәтердің бір бөлігін иеленуге құқылы. Нашақорлар мен дені сау адамдар заң алдында бірдей.

Бірақ, кез келген жағдайда, бар олардың нюанстары. Бұл жерде дұрыс дәлелдер келтіріп, ауыр жағдайларды көрсету маңызды.

Неке бұзу кезінде мүлікті бөлу орын алғаны туралы сотта жасалған акт құқық белгілейтін және жарамды құжат болып табылады. Оның негізінде сіз жылжымайтын мүлікке немесе басқа да мүлікке меншік құқығыңызды тіркей аласыз. Заңгерлер Халыққа қызмет көрсету орталығына баруды кейінге қалдыруды ұсынбайды. Олай болмаған жағдайда, бұрын пәтері тіркелген жұбайы сот шешімін айналып өтіп, тұрғын үйді сатуды заңды түрде рәсімдей алады.

Кепілге қойылған мүлікті де бөлуге болады. Бірақ, жасалған банктік келісім бойынша барлық құқықтар да жартысына «бөліседі».

Ата-анасы ажырасқаннан кейін балалар не талап ете алады?

Егер ортақ мүлікті бөлу басталып, отбасында кәмелетке толған баласы болса, ата-анасы баланы сатып алу-сату шартына қосқан жағдайда соңғысы пәтер немесе үй үлесіне талап қоя алады.

Заңды түрде кәмелетке толмағандар пәтер немесе үй жекешелендірілген болса, тұрғын үй алаңының бір бөлігін талап ете алады. Бұл ретте жекешелендіруді балалар туылғанға дейін заңдастыру керек. Содан кейін ажырасу процесінде ата-аналар балалардың бөлінген мүліктегі үлесін көрсетуі керек.

Некеде тұрған немесе ажырасқан балалар үшін пәтер немесе үй тіркелуі мүмкін:

• анасы мен әкесінің ресми келісімі қажет;
• балалардың тұрғын үй-жайлары бөлу процесіне қатыспайды;
• анасы немесе әкесі кәмелетке толғанға дейін баламен бірге пәтерде тұра алады;
• Ешбір ата-ана екінші тараптың немесе қамқоршылық кеңестің келісімінсіз мүліктік мәмілелерді жасай алмайды.

Неке шартында мүлік пен бөлу туралы қандай баптар бар

1998 жылдың аяғынан бастап Қазақстанда неке шарты ресми түрде жасала бастады. Бұл ерлі-зайыптылардың немесе ерлі-зайыптылардың арасындағы келісім, оның тармақтарында неке бұзылған және бөлінген жағдайда мүлікке иелік ету шарттары мен әрқайсысының құқықтары көрсетілген. Мұндай құжатта Қазақстан Республикасының Отбасы кодексінің бабы қарастырылып, неке бұзылған жағдайда толықтырулар қолданылады. Оның үстіне, ажырасу қарапайым негізде емес, тыныштықта болады. Сондай-ақ ерлі-зайыптылар жанжалды бейбіт жолмен шешіп, отбасы мен капиталды сақтайтын жағдайлар бар.

Неке шартын тіркеуді әділет органдары жүзеге асырады. Барлық өзгерістер де тексеріледі. Параграфтарда келесі тармақтар қарастырылады:

• үйді немесе пәтерді ұстау бойынша ерлі-зайыптылардың жеке міндеттемелері;
• шаршы метрге әрқайсысының құқықтары;
• неке бұзылған кездегі мүлік үлестері;
• балалардың үлесі.

Мұндай құжатқа сотқа шағым жасалуы мүмкін.

Ажырасқан болсаң дұрыс

Нағыз ерлі-зайыптыларға немесе енді ғана үйленетіндерге заңгерлер ажырасудың нюанстарын алдын ала болжауға кеңес береді.

• Екінші тараптың туыстарына ортақ мүлікті ресімдемеу. Қақтығыс жағдайында бұл отбасылық сатып алу екенін дәлелдеу қиын болады.
• Қайырымдылық транзакциясының барлық шарттарын қарастырып, «сыйлық» кімге берілетінін көрсетіңіз.
• Үлкен банктік несиеге өтініш бергенде, екінші жартыжылдықтың мақұлдауын алу керек. Әйтпесе, ажырасқаннан кейін қарызды өзіңіз төлеуге тура келеді.
• Қазақстанда некені бұзу кезінде мүлікті бөлуді отбасылық заңгердің көмегімен жүзеге асыру ұсынылады. Бұл шынымен де уақытты, жүйкені және ақшаны қажетсіз ысырап етпеуге көмектеседі.

Көбінесе сот ісін жүргізуде екінші тарап күйеуіне/әйеліне адалдық танытпайды. Мүліктің құны төмен бағалануы немесе жоғары бағалануы мүмкін. Жұбайы құндылықтарды немесе жылжымайтын мүлікті иеленуден бас тартуы мүмкін. Мүмкін болатын қауіптермен психологиялық қысым жасалады.

Ажырасу процесіндегі даулы мәселелер

1. Ажырасқан, бөлек кете алмаған. Бұрынғы ерлі-зайыптылармен жиі кездесетін жағдай, екіншісіне мүліктің бір бөлігінің құнын төлей алмау. Егер мәселе сот арқылы шешілсе, онда пәтерді аукцион арқылы сату ұсынылады. Бірақ көбісі жай бөлмелерді бір-бірімен бөліседі.
2. Үйленгенге дейін сатып алынған пәтер жөндеуден өтті. Егер екінші жартысы осындай шаршы метрлерді талап етсе, онда тек баспананың сапасын жақсарту және оның құнын арттыру фактісін дәлелдеу қажет болады. Жөндеу жұмыстарына жұмсалған қаражаттың сипаты, жұмыс мерзімі туралы сұрақтар қойылып, арнайы сараптама жүргізіледі.
3. Талап қою мерзімі үш жыл. Егер осы мерзім ішінде бұрынғы ерлі-зайыптылардың біреуі тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын сотқа бермесе, онда мүмкіндік жіберіп алынған.
4. Бала құқықтарын қамтамасыз ету. Ажырасу кезінде балалар моральдық жағынан ғана емес, зардап шегеді. Ата-аналар өз ұрпақтарын баспанамен қамтамасыз етуді ұмытып, «өздерін ғана» қайтарады.

Неке шартын жасау ұят нәрсе деп есептелетін уақыт өтті. Енді бұл неке бұзу процесінде ерлі-зайыптылар арасындағы араздықты азаматтық жолмен шешуге қабілетті құжат. Ескі ұрпақта мұндай келісім-шарт жас жұбайлардың қарым-қатынасына сенімсіздік сезімін тудырады.