Қазақстандағы коммуналдық қызметтердің құны – қай қалалар ең қымбат
Қазақстанда, әсіресе ірі қалаларда коммуналдық қызметтердің құны өсуде. Елімізде орташа жалақы өсіп жатқанымен, су, жылу және электр энергиясы тарифтерінің өсуі азаматтардың кірісінен асып түсуде. Қай аймақтарда коммуналдық қызметтерді төлеу қиын екенін және неліктен екенін анықтайық.
Алматы: қымбатшылық бойынша көшбасшы
Алматыда үш адамнан тұратын отбасының ай сайынғы коммуналдық ақысы 27 364 теңгеге жетті. Бұл қаладағы орташа жалақының шамамен 5,8% құрайды. Қоқыс шығару үшін ең жоғары төлем осында – бір адамға 719 теңге. Электр энергиясының тарифтері де жоғары – 100 кВт⋅сағ үшін 2800-ден 4600 теңгеге дейін. Алматыда коммуналдық қызмет құны орташа деңгейден айтарлықтай жоғары.
Қостанай және Шымкент: Оңтүстік астанадан кейін
Қостанайда тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың орташа шығындары айына 23 600 теңгені немесе кірістің шамамен 7%-ын құрайды. Мұнда электр қуатының бағасы да жоғары – 100 кВт⋅сағ үшін 4300 теңгеге дейін. Шымкентте коммуналдық қызмет сәл арзандады – шамамен 23 225 теңге, бұл жалақының 8 пайызын құрайды. Дегенмен, айта кететін бір жайт: Шымкентте тұрғын үйді ұстау құны Қазақстан Республикасы бойынша ең төмен болып табылады.
Қарағанды және Орал: сәл төмен, бірақ арзан емес
Орал тұрғындары айына орта есеппен 22 814 теңге жұмсайды. Бұл олардың табысының 6,8 пайызын құрайды. Қарағандыда шығыстар азырақ – 21 681 теңге, бірақ бұл әлі де жалақының 6 пайызын құрайды. Мұндағы коммуналдық қызметтердің құны орташа облыстық деңгейден жоғары.
Неліктен тарифтерде мұндай айырмашылықтар бар?
Коммуналдық қызметтер құнына көптеген факторлар әсер етеді. Ең алдымен, бұл инфрақұрылымның ерекшеліктері. Мәселен, Ақтауда суық су еліміздегі ең қымбат – текше метрі 370 теңгеден жоғары. Себебі, оны тұщыту зауыттарында өндіреді. Сондай-ақ жергілікті биліктің саясаты мен халықтың табыс деңгейін де ескеру қажет. Бай аймақтарда төлем қабілеттілігі жоғары болғандықтан тарифтер жиі жоғары болады.
Электр энергиясы: Кім көп төлейді?
Ең қымбат электр энергиясы Алматы, Қонаев, Қостанай және Орал қалаларында. Бұл қалалардың тұрғындары әрбір 100 кВт/сағ үшін 2800 теңгеден 4600 теңгеге дейін төлейді. Астанада электр қуатының төлемі үштен бір есе төмен. Ақтөбе мен Атырауда еліміздегі ең төмен тарифтер бар. Тіпті сонда да олар екі жылда 70%-дан астам өсті.
Коммуналдық қызметтер мен кіріс: кімнің шығыны көп
Қазақстанда коммуналдық қызметтердің құны табысы төмен қалаларда қатты сезіледі. Мысалы, Талдықорғанда коммуналдық төлемдер жалақының 11 пайызына дейін «жеп кетеді». Ал Атырау, Астана және Ақтауда – небәрі 3–5%. Оған себеп орташа табыстың айырмашылығы: елордада ол 600 000 теңгеден асады.
Көрші елдермен салыстыру Салыстыру үшін: Ресейде коммуналдық төлемдер табыстың шамамен 16% құрайды. Әзірбайжанда – шамамен 13%. Қырғызстан мен Өзбекстанда тұрғындар жалақысының шамамен 8-9 пайызын тұрғын үй-коммуналдық қызметке төлейді. Демек, Қазақстандағы коммуналдық қызметтердің құны өскеніне қарамастан, аймақтағы ең қолжетімді бағалардың бірі болып қала береді.
Әрі қарай не болады?
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев тарифтерді көтеру жалғасатынын мәлімдеді. Дегенмен, ұлғайту қызмет көрсету сапасының жоғарылауымен және инфрақұрылымды жаңғыртумен қатар жүруі тиіс. 2029 жылға қарай Қазақстан электр желілеріне, жылу магистраліне және сумен жабдықтауға 15,1 триллион теңге инвестициялауды жоспарлап отыр. Шығындардың бір бөлігі кіріс деңгейі жоғары өңірлердегі тарифтермен жабылады.
