Қазақстанда бұдан да жеңілдетілген ипотекалық бағдарламаларды енгізу керек пе?
Неліктен арзан ипотека қауіпті және оған Қазақстанның шамасы келе ме?
Қазақстан құрылысшылар одағы салымшының қаржылық жағдайына байланысты 0-ден 5 пайызға дейінгі мөлшерлемемен 1 триллион теңге көлемінде жаңа ипотекалық бағдарлама енгізуді ұсынып отыр.
Одақтың болжамы бойынша, алдағы жеті-сегіз жылда Қазақстанда баспанаға мұқтаждар саны 10 миллион адамға дейін артады. Бұл мәселе шешімін таппаса, әлеуметтік наразылық пен құрылыс саласында қиындықтар тудыруы мүмкін.
Қазақстанға жаңа ипотекалық бағдарлама енгізу қажет пе және ол баспана құнына қалай әсер етуі мүмкін?
«7-20-25» жұмысын аяқтайды
2021 жылы «Баспана хит» бағдарламасы аяқталды, оған сәйкес тұрғын үйі бар қазақстандықтар бастапқы және қайталама нарықта жылжымайтын мүлік сатып ала алады. Онда номиналды несие ставкасы 11%-дан басталды.
«7-20-25» бағдарламасы 25 жылға дейінгі мерзімге 20 пайыздық бастапқы жарнамен жылдық 7 пайыздық жеңілдікпен баспананы бастапқы нарықта сатып алуға мүмкіндік берді.
Ол бөлінген бір триллион теңгелік лимит таусылғанша жарамды болуы керек. Ипотекалық несиелендіруге белсенді сұранысты ескере отырып, Ұлттық банк бұл бағдарламаны 2022 жылдың соңына дейін аяқтауды болжайды.
Сондықтан құрылысшылар одағы осы екеуі жабылған соң жаңа ипотекалық бағдарлама енгізуді ұсынып отыр.
Нарық жеңілдікті бағдарламаларсыз тарылады
Бағдарламаның жабылғанына қарамастан «Баспана хит» , банктер 2022 жылдың алғашқы алты айында қазақстандықтарға 900 млрд теңге көлемінде ипотекалық несие берді. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 19,5 пайызға жоғары.
Оның 73 пайызы «Отбасы банкі» – бұрынғы Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі, 17 пайызы – «7-20-25» бағдарламасы, 10 пайызы – екінші деңгейлі банктердің өнімдері.
Бұдан шығатыны, ипотекалық несиелендіру нарығы мемлекеттік қаржыландыруға тәуелді болды, өйткені берілген несиелердің 90 пайызы мемлекеттік бағдарламалар есебінен. Олар коммерциялық ипотеканы толығымен дерлік ауыстырды.
Сондықтан Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы «7-20-25» бағдарламасының жабылуымен салынып жатқан баспанаға тиімді сұраныс төмендеп, нарық солып қалады деп есептейді. Мысалы, «Бәйтерек» ҰБХ келесі жылдың өзінде 500 млрд теңгеге құлдырады деп есептейді.
https://info.homsters.kz/kvartiry-v-novostrojkah-v-almaty-mogut-podorozhat-do-50/
Бола тұра тұрғын үй нарығындағы белсенділік қазір төмендей бастады. Қауымдастықтың талдауына сәйкес, 2022 жылдың 1 сәуірінен бастап БЖЗҚ-дан жинақтарды алудың жеткіліктілік шегі көтерілгеннен кейін ай сайынғы транзакциялар саны екі есеге азайды.
Айтпақшы, тұрғын үй бағасының өсуіне БЖЗҚ жинақтарын пайдалану айтарлықтай әсер етті. Көбінесе жаңа жеңілдікті бағдарламалардың іске қосылуы және зейнетақы жинақтарын алу мүмкіндігі арқасында тұрғын үй құны азаматтардың нақты кірісінен айтарлықтай үзілді, деп хабарлайды Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы.
Ипотекалық несиелеу мемлекетке тәуелді болғандықтан, мемлекет тұрғын үй несиесін беруге және депозиттер бойынша сыйлықақы төлеуге қыруар қаржы жұмсайды.
Келесі жылдың басында «Отбасы банкіндегі» депозиттер бойынша сыйлықақылар бойынша шығыстардың көлемі 100 миллиард теңгеден асады, деп болжайды олар Қаржыгерлер қауымдастығы. Тұрғын үй несиесін беру үшін келесі жылдың бюджетінде 20 млрд теңге қарастырылған. Шығындардың мұндай өсу қарқынын орта мерзімді перспективада қалай ұстап тұруға болатыны әлі белгісіз.
Сондықтан Қауымдастық алдағы уақытта жеңілдікті бағдарламалар табысы төмен азаматтар мен халықтың әлеуметтік осал топтарына ғана қолжетімді болуы керек деп есептейді.
Сонымен бірге, олардың пікірінше, мемлекет нақты кірісті арттыруға, жалақының құнсыздануын тежеуге және коммерциялық ипотеканы кезең-кезеңімен қайтаруға көңіл бөлуі керек. Сондай-ақ, қауымдастық жалға берілетін тұрғын үй нарығын салық салынатын базаға қосуды ұсынып отыр.
Жаңа жеңілдікті бағдарламаларды іске қосу инфляцияның секіруіне әкеледі
«Nomad Life» директорлар кеңесі төрағасының кеңесшісі Нұрғали Нұрмахамбетов жеңілдікті бағдарламалар инфляцияның одан да жоғарылауына әкелуі мүмкін деп санайды.
«Азамат ретінде мен мұндай бағдарламаларды жақтаймын, ал қаржыгер ретінде жоқ. Сіз онсыз да инфляциядан зардап шеккен экономикаға қыруар қаржы құйып жатырсыз. Жүйедегі ақша неғұрлым көп болса, соғұрлым соғұрлым көп ақша құйылады. қымбатырақ тауарлар көтеріледі. Біз инфляцияны тыныштандырмаймыз, бірақ биыл 20-30 пайызға зардап шеккен қазақстандықтарды жеделдетеміз. Бұл мәңгілікке созылуы мүмкін емес. Біз тоқтап, жеңілдетілген бағдарламаларсыз кем дегенде бір жыл өмір сүруіміз керек», – деп есептейді Нұрғали Нұрмахамбетов.
Оның ойынша, құрылысшылар жаңа жеңілдікті бағдарламаны талап етіп отыр, өйткені олар соның арқасында құрылыс қарқынын тездетуді қалайды – сатып алушылар көбейіп, баға көтеріле бастайды.
«Әрине, құрылыс компаниялары зардап шегеді.Бірақ бізге керек таңдау. Біз инфляцияны тежеу мақсатына басымдық беруіміз керек. Қазіргі жалақыңыз ештеңеге жетпейтінін өзіңіз де сезінесіз. Құрылыс компаниялары қырағы болуы керек», – деді Нұрғали Нұрмахамбетов.
1 қазаннан бастап «Отбасы банкінде» аралық несие бойынша мөлшерлемелер көтеріледі
Қаржыгер тұрғын үй бағдарламаларының халық арасында өте танымал екендігімен келісті, өйткені егер сіз бүгін коммерциялық ипотека алсаңыз, мөлшерлеме 20%-дан аспайтын еді, себебі база 14,5%-ды құрайды. Бірақ бұл екі жүзді қылыш: бір жағынан халықтың көптеп баспанаға қол жеткізгенін қалаймыз, екінші жағынан экономикаға кері әсерін көріп отырмыз.
Сондай-ақ сарапшы жеңілдетілген несиелеудің арқасында біздің нарықтың қазірдің өзінде жартылай жасанды екенін атап өтті. Банктер негізінен бөлшек несиелеуден және аударымдардан табыс табады, өйткені бізде несиелеудің ешқандай түрі жоқ.
Оның айтуынша Тұрғын үй бағдарламаларынсыз халықтың сатып алу қабілеті төмендейді деген болжам бар. Тиісінше, ұсыныстардың көп болуы және оларға сұраныстың болмауы тұрғын үй бағасының 30%-ға төмендеуіне әкеледі.
Жеке бағдарламалар өз мақсаттарына жете алмайды
Ольга Эм, Vitis Advisors Group компаниясының басқарушы серіктесі жеңілдетілген несиелеу құрылыс саласын қолдайтынын растады.
Ресми деректерге сүйенсек, бұл сала жалпы ішкі өнімнің 6 пайызын құрайды. Ол шамамен 630 мың адамды жұмыспен қамтамасыз етеді – бұл республиканың жұмыспен қамтылған халқының жалпы санының 7,2% құрайды.
Сондықтан барлық жеңілдікті бағдарламаларды жабудың қажеті жоқ, өйткені бұл экономикалық өсудің баяулауына әкеледі, деп санайды сарапшы. Бірақ оларды төлеуге қабілетті халық үшін шектеген дұрыс.
«Бәрібір, орта тапқа арналған жеңілдетілген бағдарламалар өз мақсатына жетпейді. Олар іске қосылғанда тұрғын үй бағасы көтеріліп, қазақстандықтар үшін қайтадан қолжетімсіз болып қалады. Несие беру бағдарламаларының мақсаты байлар мен халықтың арасындағы алшақтықты азайту болуы керек. Сондықтан оларды тек әлеуметтік осал топтар үшін іске қосу керек халықтың сегменттері», – деп есептейді Ольга Эм.
Бұл ретте қаржыгер «7-20-25» бағдарламасының жабылуымен баспана бағасы айтарлықтай арзандайтынымен келіспейді. Оның пікірінше, сұраныс қанағаттандырылмаған күйінде қалады, өйткені оны қанағаттандыруға баспананың шаршы метрі жеткіліксіз.
https://info.homsters.kz/v-kazakhstane-nashli-sposob-snizit-tseny-na-zhilyo/
Сондай-ақ сарапшы жеңілдетілген несиелендіру бағдарламалары ипотекалық несиені өтеудің барлық кезеңінде мемлекет алатын кіріс есебінен жабылуы керектігін атап өтті.
«Қазір «Отбасы Банкінің» несие портфелі нашар деп айтуға болмайды.Ипотекалық несие алушылар несиелеріне сауатты қызмет көрсетеді, өйткені олар негізінен бастапқы жарнаға ақша жинады.Бірақ қазір төлем қабілеттілігінің нашарлауын байқап отырмыз – үй шаруашылықтарының кірістері төмендеп жатыр. , және нарық өсіп келеді. Тұрғын үй бағдарламаларын тиімді басқармай, мемлекет бюджетінің тапшылығы өседі», – деп түйіндеді қаржыгер.
Дереккөз: ақпараттық bureau.kz
