Мыңдаған қазақстандық қалдық құны бойынша жалға берілетін тұрғын үйді жекешелендіре алады - Мәжілісмен заң жобасында
Мәжілісте «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үй саясатын реформалау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екінші оқылымда қаралады. Бұл заң жобасында не қарастырылғаны туралы жұмыс тобының жетекшісі, депутат Лұқбек Тұмашинов ҚазАқпарат агенттігінің тілшісіне берген сұхбатында айтты.
– Лұқбек Шабданұлы, екінші оқылымда қарауға ұсынылған заң жобасында электронды тұрғын үй базасы ұсынылып отыр, оның қазіргі уақытта әкімдіктер жүргізіп жатқан тұрғын үй кезегінен айырмашылығы неде? Заң қабылданса, кезекті қайтадан таныс-біліс жылжытпайтынына, баспана алғандардың аты-жөні көпшілікке жариялануына қандай кепілдіктер қарастырылған? Бұл процестің ашықтығын қамтамасыз ету үшін қандай нормалар мен механизмдер ұсынылған?
– Қазіргі таңда баспана кезегінде 650 мың адам бар деген ресми ақпарат бар. Тұрғын үй орталығы құрылғаннан кейін осы 650 мың адамның барлығы қайтадан тексерілетін болады. Олардың арасында шетелге кеткендер немесе баспана сатып алғандары да бар. Яғни, заң бұзушылықты болдырмау үшін қайталап тексеру қажет. Бұл ретте Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша аз қамтылған азаматтарды баспанамен қамтамасыз ету үшін «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ базасында «Отбасылық банк» Ұлттық даму институты құрылады. Жаңа орталықтың филиалдары сіз айтқан баспанаға кезекке тұрғандар жергілікті әкімдіктерден «Отбасы банкіне» берілгеннен кейін ашылады. Әркім өз кезегін «Отбасы Банкі» платформалары арқылы онлайн бақылайтын болады. Яғни, заң бұзушылық болмайды. Барлығы ашық жарияланады.
– Заң жобасы аясында мемлекеттік және қоғамдық міндеттерін атқару кезінде қаза тапқандардың отбасыларын 1 жылдан кешіктірмей баспанамен қамтамасыз ету ұсынылып отыр. Мұндай жағдайда марқұмның баспанасы болмауы шарт па? Тағы бір нақтылай кетейін, мұғалім оқушыны құтқару кезінде немесе ерікті табиғи апатпен күресу кезінде қаза болса, оның отбасына баспана беріледі ме? Әлде бұл норма және тек құқық қорғау органдарының өкілдеріне ғана қатысты ма?
– Бұл норма әскери қызметкерлер мен құқық қорғау органдарында жұмыс істейтіндерге қатысты. Отан қорғау жолында қаза тапқандардың отбасыларына көмек көрсетудің бұл түрі бұрыннан бар. Бұл тармақ осы заң жобасына да енгізілген. Бұл мемлекеттен баспана ала алатын 11 санаттың бірі. Бұл дұрыс деп ойлаймыз. Өйткені Отанын қорғау жолында қаза тапқан азаматтың отбасында пәтер болмаса, бір жылдың ішінде берілуі тиіс.
– Қазіргі таңда сатып алу құқығынсыз берілген жалға берілетін тұрғын үйлерді жекешелендіруге рұқсат беруді ұсынасыз. Осы жерде «жекешелендіру» нені білдіретінін түсіндіріп беріңізші. Тұрғын үй жалға алушыға тегін беріле ме, әлде белгілі бір сомаға сатып алынады ма? Егер бұл сатып алу болса, оның нарықтағы үйді сатып алудан айырмашылығы неде? Жалға берілетін тұрғын үйдің құнын кім және қалай есептейді? Жалға алушы «Отбасы банкі» ұсынған үй бағасымен келіспесе не болады?
– Бүгінде 51 мың отбасы жалдамалы баспанада тұрады. Олардың әрқайсысынан әртүрлі хаттар аламыз. Осы хаттарда айтылған өтініштерді ескере отырып, оларға жалға берілетін тұрғын үйді жекешелендіру құқығын беру керек деп есептейміз. Бірақ жекешелендіру тегін емес екенін ашық айтуымыз керек. Жалға алушы үйді қалдық құнын төлеу арқылы сатып алады. Мұнда біз жылдық амортизацияны 2 пайыз деп белгіледік. Мысалы, 8 миллион теңгеге үй сатып алсаңыз, бес жылдан кейін қалдық құны 7 миллион 200 мың теңге болады. Яғни, нарықтағы бағамен емес, мысалы, 5 жыл бұрын 8 миллион теңге болса, қазір нарықта 16-17 миллион теңге тұрады. Адамдарға қамқорлық жасай отырып, біз осындай құралды ұсынамыз. Айта кету керек, бұл ерікті негізде жүзеге асырылады. Жалға алған мүлікті жекешелендіруді қаламасаңыз немесе қалдық құнын өтеуге ақшаңыз болмаса, жалға алу негізінде тұруды жалғастыра аласыз. Тіпті жалға берілетін тұрғын үйді мұрагерлік жолмен беру қарастырылған.
– Сондай-ақ заң жобасында апатты тұрғын үйге айырбас ретінде алынған тұрғын үйді жекешелендіру құқығын беру ұсынылып отыр. Бүгінгі таңда Қазақстанда қауіпті деп танылған тұрғын үйлердің нақты саны қанша?
– Біздің мәлімет бойынша, Қазақстанда 3700 тұрғын үй қауіпті деп танылған. Бұл азаматтардың барлығы жекешелендіру құқығымен баспанамен қамтамасыз етіледі. Бұл жұмыстар жаңғырту бағдарламасы аясында негізінен жергілікті атқарушы органдар арқылы жүзеге асырылуда. Яғни, сандар өзгереді.
Причину застоя на рынке недвижимости озвучила эксперт в данной области
-Сіз мемлекеттік тұрғын үй қорынан мекеме қызметкерлеріне берілетін қызметтік тұрғын үйді жекешелендіру құқығын беру туралы ережені енгізгелі жатырсыз. Құжатта: «Қызметтік тұрғын үйді жекешелендіру құқығы мемлекеттік қызметте 10 жылдан кем емес жұмыс істеген азаматтарға беріледі» делінген. Бұл мемлекеттік қызметте 10 жылдан астам жұмыс істегендердің барлығы баспанамен қамтамасыз етіледі деген сөз емес пе?
– 10 жылдан кейін тек қызметтік баспанаға қол жеткізгендер ғана жекешелендіру құқығына ие болады. Бұл жерде «қалдық құн» принципі де қолданылады.
– Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тегін тұрғын үй алуға құқығы бар азаматтар санатына – асыраушысынан айырылған, қамқорлығында кәмелетке толмаған баласы мен 23 жасқа дейінгі студент баласы бар «жесір әйелдер» санатына жеке топ енгізу ұсынылады. . Мұның не керегі бар? Осы санатқа жататын қанша «жесір» баспанасыз? Нақты статистика бар ма?
– Қазақ ежелден жесір, жетімін қараусыз қалдырған емес. Біз көп балалы отбасын асырап отырғанымыздай, күйеуі немесе әйелі қайтыс болып, 2-3 баланы жалғыз бағып отырған азаматтарды неге қолдамасқа? Сондықтан біз оларды бөлек санатқа жатқыздық. Мұндай отбасылар аз деп айта алмаймын. Әсіресе әйелдер көп.
– Сіз ҰОС ардагерлерін мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді бірінші кезекте, тегін негізде алуға құқығы бар санатқа қалдыруды ұсынасыз. Қазіргі таңда қанша Ұлы Отан соғысының ардагері баспанасыз жүр? Түскен өтініштер саны тірі ардагерлер санына сәйкес келе ме? Жалпы, ҰОС ардагері мемлекеттік тұрғын үй қорынан қанша рет баспана алуға құқылы? Әлеуметтік желіде әкімдіктерге барып, атасының есебінен бірнеше пәтер алып жатқандарға қатысты шағымдар бар. Мұндай күмәнді схемалардың бұл заң жобасына енуіне қалай жол бермеуге болады?
– Біз бұл мәселені қызу талқыладық. ҰОС ардагерлері көп емес, тіпті, санаулы ғана. Бірақ бұл санатқа Ауған соғысының ардагерлері мен Чернобыль апатын жоюға қатысушылар да кіреді. Сондықтан біз ҰОС ардагерлерінің санатын қалдырамыз. Әлеуметтік желілерге келсек, иә, дұрыс айтасыз, оларды да оқып, көріп жүрміз. Бұған дейін ата-бабасының есебінен облыстан да, қаладан да пәтер алған жағдайлар болған. Сондықтан біз «Отбасы банкінде» электронды кезек ашқымыз келеді. Бір рет баспана алған адам енді оны ала алмайды.
– Сіз мемлекеттен кезектен тыс баспана алуға құқығы бар азаматтардың қатарына мүгедек балалар мен I және II топтағы мүгедектерді тәрбиелеп отырған отбасыларды қосуды ұсынасыз. Олардың барлығы тұрғылықты мекенжайы бойынша баспанамен қамтамасыз етіле ме? Денсаулығына байланысты Астанаға немесе Алматыға көшу қажет болса, мұндай жағдайларда заң жобасында не қарастырылған? Мысалы, бір адам облыс орталығындағы үйін сатса, бұл ақша Астана мен Алматыдан баспана алуға жетпейді. Мұндай нюанстар қалай реттелмек?
– Тұрғын үй халықтың әлеуметтік осал топтарына көмек ретінде мемлекет тарапынан бір рет қана беріледі. Мүгедек балаларға келетін болсақ, олар тұратын ауруханалар да бар. Облыс орталықтарында жақсы ауруханалар ашылуда. Ал Астанада ғана көрсетілетін ем алу қажет болса, арнайы квоталар қарастырылған. Әрине, Астанада немесе Алматыда барлығына баспана жетпейді. Сондықтан бұл мәселе осылай қарастырылуда.
– Құжатта 11 санатқа мемлекеттік қолдау аясында берілетін баспананың кемінде 70 пайызы берілуі тиіс делінген. Бұл санаттарға кім жатады? Қазіргі уақытта оларға мемлекет қорынан тұрғын үйлердің қанша пайызы берілген? Жалпы, мұндай норманы енгізу не үшін қажет болды? Бұл басқа санаттағы адамдар азаяды дегенді білдіре ме?
– Бұл санаттарға соғыс ардагерлері кіреді; 1 және 2 топтағы мүгедектер; қызметтік міндеттерін орындау кезінде қаза тапқан әскери қызметшілер мен құқық қорғау органдары қызметкерлерінің отбасылары; ядролық сынақтардың құрбандары; жетімдер; жесірлер; көп балалы аналар – «Алтын алқа», «Күміс алқа» иегерлері; көп балалы отбасылар; мүгедек баланы тәрбиелеу және т.б. Әрине, мемлекеттік қордан берілетін пәтерлердің 70 пайызы халықтың әлеуметтік осал топтарына беріледі. Қалған 30 пайызы басқа санаттарға бөлінеді.
Президент Казахстана вручил сертификаты на жильё 10 молодым учёным
– Өзгерістердің басым бөлігі халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдауға ғана қатысты. Сонымен қатар елімізде «орта тап» деп аталатындар да бар, олардың табысы нарықтан баспана сатып алуға жетпейді, бірақ соған қарамастан олар халықтың әлеуметтік осал тобына жатпайды. Неліктен оларды қолдайтын нормалар жоқ? Пәтер жалдап жүргендердің дені дәл осындай азаматтар екенін білетін шығарсыз. Депутаттар осы бағытта тұрғын үй саясатын өзгертуді жоспарлап отыр ма?
– Біз бұл мәселені білеміз. Шындығында, пәтер жалдап тұратындардың басым бөлігі – табысы төмен және орташа адамдар. Барлығына пәтер беру мүмкін емес. Атап өткендей, баспана кезегінде 650 мың адам тұр. Қазір моноқалаларда, аудан орталықтары мен ауылдарда тұрғын үйлер салынып жатыр. Ол жақтағы баспана бағасы Астана мен Алматыға, облыс орталықтарына қарағанда қолжетімді екені анық. Уақыт өте келе Астана мен Алматыға көлік қозғалысы (жылжу) азаяды деп ойлаймын. Тұрғын үй саясатының жаңа бағыты да осындай оң үрдістерді ынталандыруды көздейді.
