Қазақстандағы ортақ құрылыс: жаңа ережелер мен қатаң аймақтық бақылаулар
Қазақстанда үлестік құрылыс 2026 жылдың қаңтарынан бастап жаңа реттеу кезеңіне өтеді. «Үлестік құрылыс туралы» заңға енгізілген түзетулердің екінші топтамасы күшіне енеді. Бұл өзгерістер, сарапшылардың пікірінше, көптен күткен тәртіпті келтіруі керек және әсіресе аймақтық құрылысшыларға әсер етеді. Бұған қол жеткізу үшін жергілікті атқарушы органдар бұрандаларды шындап бұрау керек.
Өңірлерде жиі кездесетін бұзушылықтар
Бүгінгі таңда негізгі мәселелер өңірлерде шоғырланған. Алматы мен Астана дағдарыс толқынын басынан өткерді. Ол кезде құрылыс нысандары жаппай тоңып, мемлекет үлескерлерді құтқаруға мәжбүр болды. Жобаларды аяқтау үшін қыруар қаржы жұмсалды. Қазір өңірлерде де осындай жағдай орын алуда. Кәсіпорындар енді ғана тұрғын үймен белсенді түрде айналыса бастады.
Қазақстан Құрылысшылар одағы президиумы төрағасының орынбасары Серікжан Мергенбаев көптеген өңірлік кәсіпорындарда тек тәжірибе жетіспейтінін айтады. Олар процесті қалай дұрыс ұйымдастыру керектігін білмейді. Нәтижесінде үлескерлер баспанасыз қалу қаупіне ұшырайды. Жобалар да тоқтатылуы мүмкін.
Сарапшылар Қарағандыны мысалға алып отыр. Қазақстандық тұрғын үй компаниясының (ҚЖК) мәліметінше, жобалардың 95,8 пайызы реттелмеген. 2025 жылдың тамыз айындағы жағдай бойынша елде 606 құрылыс нысаны болды. Оның 227-сі (37,5%) ғана қаржыландыруға құқылы болды.
Баға және сенімділік
Көптеген қазақстандықтар пәтер таңдауда құрылыс салушы беделінен гөрі бағаны бірінші орынға қояды. Заңгерлер мәміле жасалғаннан кейін, мәселе туындаған кезде хабарласатынын айтады. Мысалы, Қарағандыда іздестіру жұмыстары жүргізілмегендіктен және рұқсат құжаттары болмағандықтан жаңадан салынған ғимарат ішке қарай опырылып құлаған оқиға болды.
Қазақстан құрылыс салушылар қауымдастығының президенті Виктор Микрюковтың айтуынша, мұндай жағдайлар Қазақстандағы үлестік құрылыстың қатаң реттеуді қажет ететінін растайды. Заңды күші бар келісім-шарттар қымбатырақ болса да, көптеген компаниялар міндетті рәсімдерді үнемдеп, азаматтардың ақшасына тәуекел етуді жөн көреді.
Ортақ құрылыс: жаңа қорғаныс механизмдері
Бүгінде тұрғын үй кооперативінің кепілдігі құрылыс салушыларға сенім білдірудің негізгі құралына айналды. Мұндай кепілдікпен жоба компанияда қиындықтар туындаса да аяқталады. Бұдан басқа, жаңа ережелер енгізілуде: енді қолма-қол ақша операцияларына тыйым салынады және барлық келісім-шарттар цифрлық реестрге жазылады.
Компаниялар бұдан былай алдын ала брондау немесе инвестициялық келісімдер жасай алмайды. Тек екі нұсқаға рұқсат етіледі: ортақ құрылыс келісімі немесе аяқталған жобаны сатып алу-сату. Бұл өзгерістер сатып алушылар үшін ортақ құрылысты ашық және қауіпсіз етеді.
Сарапшылар да сала біртіндеп жобалық қаржыландыруға көшуі керек деп есептейді. Бұл ретте құрылыс банктік несие желісімен қамтамасыз етіліп, инвесторлардың қаражаты қатаң түрде ашық жүйе аясында игеріліп, үлестік құрылысқа деген сенімді одан әрі нығайтады.
