Жылжымайтын мүлік операциялары: 2026 жылдан бастап қандай схемаларға қосымша салық салынады
2026 жылдан бастап Қазақстанда жылжымайтын мүлікпен операциялар күшейтілген бақылауға алынады. Елімізде жаңартылған Салық кодексі күшіне енеді. Негізгі жаңалық – құн өсіміне салынатын салықты төлеуден босату үшін нысанды иелену мерзімін екі жылға дейін ұлғайту.
Егер азамат екі жылдан аз уақыт иелігінде тұрған үйін сатса, ол жеке табыс салығын төлеуге міндетті. Салық сомасы сатып алу және сату бағасы арасындағы айырмашылықтың 10% құрайды. Мемлекет салық төлеуден жалтару схемаларын жою үшін бақылауды күшейтуде.
Жалған операциялардағы салықтық тәуекелдер
Нақты сатып алу-сатуды сыйлық ретінде ресімдеу әрекеті жалған мәміле болып саналады. Бұл заң бұзушылық болып табылады. Азаматтық кодекске сәйкес мұндай әрекеттер жарамсыз болып табылады. Салық органдары тараптардың сыйға тарту шартын тек қағаз жүзінде жасағанын дәлелдесе, кәдімгі сатудағыдай салықты қайта есептейді.
Тараптар қосымша айыптар, өсімпұлдар және айыппұлдар қаупіне ұшырайды. Мәмілеге мұрагерлер, кредиторлар немесе мемлекеттің өзі дау айтуы мүмкін. Сонда сатып алушы нақты аударылған соманы емес, тек шартта көрсетілген соманы қайтара алады.
Келісімшартта құнын төмендетіп көрсету де жалтару әрекеті болып саналады. Цифрландыру жағдайында салық органдары нарықтағы бағаларды оңай салыстырып, сәйкессіздіктерді анықтай алады. Заңда кірісті жасырғаны үшін ауыр жауапкершілік қарастырылған.
Қосылған құн салығын төлеуден жалтару үшін жауапкершілік
Әкімшілік жауапкершілік ҚР ӘҚБтК-нің 278-бабында көрсетілген. Жеке тұлғалар 10 АЕК, шағын кәсіпкерлік субъектілері 20 АЕК, орта кәсіпкерлік субъектілері 50 АЕК көлемінде айыппұл төлейді. Ірі бизнес төмендетілген соманың 80% дейін төлей алады. Қасақана жалтару Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 245-бабы бойынша қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады. Айыппұл, бас бостандығын шектеу немесе 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру. Егер сома 5000 АЕК-тен асса, мерзімі 7 жылға дейін ұлғаяды.
Заңды жауапкершілік мәміленің екі жағына да әсер етуі мүмкін. Шарт жарамсыз деп танылса, тараптар алғандарын қайтаруға міндетті. Алайда, нақты соманың төмендетілген бағамен аударылғанын дәлелдеу өте қиын.
Қосымша бақылау шаралары
«Тұрғын үймен қамтамасыз ету орталығы» цифрлық платформасы және нарықтық талдауға қолжетімділік салық органдарына транзакцияларды тиімдірек бақылауға мүмкіндік береді. Мұндай жағдайларда салықтан жалтарудың кез келген әрекеті барған сайын қауіпті болады.
Бюджетке төленетін төлемдер – әрбір азаматтың міндеті. Салықты жоспарлауға рұқсат етілген, бірақ заң шеңберінде болуы керек. Кез келген жылжымайтын мүлік схемалары салдарын болдырмау үшін салық кеңесшісімен алдын ала талқылануы керек.
Осылайша, жылжымайтын мүлікті сату кезінде құн өсіміне салынатын салық ерекше назар аударуды талап етеді. Жаңа ережелер транзакцияларды оңтайландыруға және теріс пайдалануды азайтуға бағытталған.
