Қазақстан аймақтарында тұрғын үй тапшылығы: ипотека бар, бірақ баспана жоқ
Қазақстанда жеңілдікті ипотекаға қызығушылық артып келеді. Дегенмен, Қазақстан өңірлеріндегі баспана тапшылығы көптеген азаматтардың жеке баспанаға құқықтарын жүзеге асыруына кедергі келтіруде. Бекітілген несиелер мен жинақталған қаражатқа қарамастан, пәтер табу қиындай түсуде.
Тұрғын үй тапшылығы: сұраныс неге ұсыныстан асып түседі
Соңғы жылдары елордадан тыс жерлерде пәтерлерге сұраныс айтарлықтай өсті. Сонымен қатар, белсенді дамудың жоқтығы тұрғын үй тапшылығын күшейтеді. Жаңа тұрғын үй кешендері өте баяу салынуда, ал кейбір қалаларда құрылыс іс жүзінде тоқтап қалды.
Мысалы, Павлодар, Орал, Жезқазған сияқты аймақтарда ұсыныстан гөрі сатып алушылар көп. Бұл ретте көбісі 10–20% бастапқы жарна салып, ипотека алуға дайын. Бірақ қолайлы пәтерлер жоқ.
Бағаның өсуі жағдайды қиындатып жатыр
Аймақтарда тұрғын үй бағасының өсуі жалғасуда. 2025 жылдың ақпан айында бастапқы нарықта шаршы метрдің бағасы 1,01%-ға өсті. Орташа шығын 505 075 теңгені құрады. Қайталама нарықта өсім 0,92%-ды құрап, бір метр үшін 531 676 теңгені құрады. Бұл көрсеткіштер баспана тапшылығының бағаның өсуіне тікелей әсер ететінін растайды.
Сонымен қатар, бір жылда бастапқы тұрғын үй 3,4%-ға, қайталама тұрғын үй 5,9%-ға қымбаттады. Осылайша, мақұлданған ипотеканың өзінде пәтер сатып алу қиынға соғады.
«Наурыз жұмыскер» ипотекасы шиеленісе түсті 2025 жылдың наурыз айында
«Наурыз жұмыскер» бағдарламасы іске қосылды. Ол жұмыс істейтін мамандарға – көлік, ауыл шаруашылығы, энергетика және басқа да салалардың қызметкерлеріне арналған. Бағдарлама қолайлы шарттарды ұсынады: мөлшерлеме – жылдық 5%;
бастапқы төлем – 10%-дан;
несие сомасы – аймақтарда 30 млн теңгеге дейін.
Алайда тұрғын үй тапшылығы көпшіліктің бағдарламаны пайдалануына кедергі болды. Жоғары қызығушылыққа қарамастан, пәтерлер тез сатылып кетті. Нәтижесінде сұраныс нарық сыйымдылығынан айтарлықтай асып түсті.
Тұрғын үй тапшылығы ипотекалық әлеуетті шектейді Ашық мәліметтерге сәйкес, 2024 жылы «Наурыз» және «Отау» бағдарламалары аясында 20 мыңнан астам өтініш түскен. Алайда банк олардың 10 мыңын ғана берді. Басты себеп – қолайлы пәтерлердің шектеулілігі.
Пәтерлердің өткір тапшылығы ипотекалық бағдарламаларды жүзеге асыруды тежейтін негізгі факторға айналды. Әсіресе шағын және орта қалалардағы жағдай қиын.
Жағдайды не өзгертуі мүмкін?
Мәселені шешу үшін өңірлерде ауқымды тұрғын үй құрылысы қажет. Егер әзірлеушілер жобаларды белсендірсе, нарық тұрақталады. Сонымен қатар, бұл бағаны ұстап тұруға және ипотекалық несие алушыларды қажетті баспанамен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстан өңірлеріндегі тұрғын үй тапшылығы мемлекеттік деңгейде басымдыққа айналуы тиіс. Бұл халық үшін тұрғын үйге нақты қолжетімділікті қамтамасыз етудің бірден-бір жолы.
