Қазақстандағы базалық мөлшерлеменің өсуі: Ұлттық банктің шешімі несиелер мен тұрғын үйге қалай әсер етеді?

Қазақстандағы базалық мөлшерлеменің 18%-ға дейін ұлғаюы осы күздегі қаржы нарығындағы басты оқиға болды. Ұлттық банктің шешімі инфляцияның үдеуімен және тұтынушылық сұраныстың қызып кетуімен түсіндірілді. Бұрынғы 16,5% деңгей наурыз айынан бері сақталды, бірақ бағаның өсуі мен ақша тәртібінің әлсіреуі жағдайында реттеуші шараларды жеткіліксіз деп санады. Келесі ставкалар жиналысы 28 қарашаға жоспарланған, ал Ұлттық банк қажет болған жағдайда одан әрі қатаңдатуға дайын.

Базалық мөлшерлеме ақша құнын анықтайтын негізгі құрал болып табылады. Несиелер, депозиттер және корпоративтік қаржыландыру бойынша пайыздық мөлшерлемелер оған тікелей байланысты. Тариф өскен кезде несиелер қымбаттап, депозиттер тартымды бола бастайды. Бұл сұранысты тежеп, инфляцияны төмендетуге көмектесуі керек.

Неліктен өсу сөзсіз болды

Экономистер Қазақстанда базалық мөлшерлеменің өсуі күтілгенін атап өтті. Goldman Sachs және JPMorgan сияқты ірі халықаралық қаржы институттары 1-1,5 пайыздық тармаққа өседі деп болжаған болатын. Дегенмен, кейбір сарапшылар бұл шешім тым кеш деп есептейді. Қыста реттеушінің «мүмкіндіктер терезесі» болған кезде, ол бизнеске қысым жасамай, ставкаларды жұмсақ түрде күшейте алар еді. Алайда қазір Қазақстан керісінше бағытқа түсіп отыр: дамушы елдердің орталық банктерінің көпшілігі мөлшерлемелерді төмендете бастады, ал ел қарама-қарсы бағытта жүріп жатыр. Бұл экономикаға қысымды күшейтіп, инвестициялық белсенділікті шектейді.

Пайыздық мөлшерлеме 18% және инфляция 12,9% болғанда нақты ақша қымбаттауда. Экономика төмен инфляция үшін өсудің баяулауымен және несиелеуді шектеумен төлейді. Фишер формуласы бойынша нақты пайыздық мөлшерлеме шамамен 4,5% шамасында бағаланады. Мұндай жағдайларда компаниялар инвестицияларды кейінге қалдырады, ал үй шаруашылықтары жинақтарын абайлап жұмсайды.

Бизнес пен тұтынушыларға әсері

Сарапшылардың пікірінше, техникалық тұрғыдан тұтыну азаюы керек, бірақ іс жүзінде бұл әлі болған жоқ. Тұтынушылар тарифтердің өзгеруіне әлсіз жауап беретін тұтынушылық несиелерді белсенді түрде алуды жалғастыруда. Оның үстіне нығайған теңге импортты ынталандырып, төлем балансына қысымды күшейтуде. Нәтижесінде ел қиын жағдайға тап болды: баға мен валюта бағамын ұстап тұру үшін экономикалық өсуді тежеу ​​керек.

Кәсіпорындар үшін мөлшерлеменің көтерілуі қарыз алу шығындарының жоғарылауын және қаржыландырудың азаюын білдіреді. Банктер несие беру шарттарын қайта қарағандықтан, шағын және орта компаниялар жобалардың тоқтап қалуы мүмкін. Бұл ретте жағдай салымшылар үшін қолайлы болып көрінеді, өйткені депозиттер жоғары табыс әкеледі.

Бұл тұрғын үй нарығына қалай әсер етеді?

Сарапшылар Қазақстанда базалық мөлшерлемені көтеру жылжымайтын мүлік нарығына сөзсіз әсер ететінін атап өтті. Қымбат несиелер ипотекалық несие беруді бәсеңдетеді, бұл жаңа үйлерге сұраныстың төмендеуіне әкеледі. Сонымен қатар, пәтер бағасы бұрынғы жылдардағыдай өсуді тоқтатып, нарық салыстырмалы тұрақтандыру кезеңіне өтуі мүмкін.

Сонымен қатар, әзірлеушілер жаңа жобаларды іске қосуда сақтық танытады. Қарыз алу құнының жоғары болуы құрылысты, әсіресе сұранысы шектеулі аймақтарда рентабельділігін төмендетеді. Бұл кейбір жобаларды іске қосудың уақытша кідірісіне және жаңа тұрғын үйлерді тапсырудың баяулауына әкелуі мүмкін.

Бұдан әрі не күтуге болады

Ұлттық банктің шешімі нарықтың барлық қатысушыларына белгі берді: арзан ақша кезеңі аяқталды. Инвесторлар болжамды инвестициялық мүмкіндіктерді іздейді, ал бизнес шығындарды оңтайландырады.

Осылайша, Қазақстанда базалық мөлшерлеменің көтерілуі экономиканы тұрақтандыру құралына айналуда, сонымен қатар құрылыс секторы мен несие нарығының дамуына кедергі келтіруде. Алдағы айларда нарық инфляцияның баяулауы мен экономикалық белсенділікті қолдау қажеттілігі арасындағы тепе-теңдікті іздейді.