Қазақстандағы ипотека: Неліктен банктер несие беруді тоқтатты және ол қашан қайта басталады?
2025 жылдың күзінде Қазақстанда ипотекалық несиелендіру турбулентті болды. Базалық мөлшерлеме 18%-ға дейін көтерілгеннен кейін бірнеше банк бір мезгілде несие беруді тоқтатқанын хабарлады, деп хабарлайды krisha.kz. Кейбіреулер барлық ипотекалық бағдарламаларды уақытша тоқтатты, ал басқалары тек әзірлеушілермен серіктестік орнатты. Бұл жағдай жалпы тенденцияны көрсетеді — нарық жаңа қаржылық шындыққа бейімделуде.
Қазақстандағы ипотека: тоқтата тұру себептері
Оның басты себебі – ақшаның қымбаттауы. Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені көтеру туралы шешімінен кейін банктердің маржасы күрт төмендеді. Қайталама нарықта ипотека тиімді түрде пайда әкелуді тоқтатты. Сондықтан несиелік мекемелер несие беруді қысқартуға және шарттарды әзірлеушілермен бірлесіп келісуге болатын бастапқы нарыққа көшуді бастады.
Сонымен қатар, 1 қарашада жаңа шектеу енгізіледі: ипотека бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі (AEIR) 25%-дан 20%-ға дейін төмендейді. Бұл шара несиелер құнын ұстауға бағытталған, бірақ банктер үшін бұл табыстылықтың одан әрі төмендеуін білдіреді.
Кім ипотеканы тоқтатты?
Қазан айының ортасындағы жағдай бойынша ірі банктердің көпшілігі өз шарттарын қайта қарады. «Altyn Bank» пен «Халық банкі» бар үйлерге өтініш қабылдауды тоқтатты. ЦентрКредит банкі тек мемлекет қаржыландыратын «7-20-25» бағдарламасын уақытша сақтап қалды. ForteBank пен Нұрбанк ипотекалық несие беруді толығымен тоқтатты. Freedom Bank клиенттерге және холдинг қызметкерлеріне жалақы төлеу үшін шектеулі ипотекаға ие. Басқа клиенттер үшін серіктес әзірлеушілерден жаңа ғимараттар үшін каскадты ипотека ғана қолжетімді.
Банктер кепілдік хаттарын алған клиенттердің алдындағы міндеттемелерін орындайтындарын түсіндіреді. Алайда олар әлі жаңа өтінімдерді қабылдамайды. Несие беруді қалпына келтіру мерзімі белгісіз болып қалып отыр. Қазіргі таңда тек «Отбасы банкі» бар үйлерді ипотекалық несиемен қамтамасыз етуде.
Нарық не болып жатыр?
Сарапшылар қазіргі жағдай дағдарыс емес, қайта құру кезеңі деп есептейді. Тарифтің көтерілуі дәстүрлі ипотекалық өнімдерді рентабельділігін төмендетті, бірақ гибридті схемалар үшін мүмкіндіктер ашты. Банктер қазірдің өзінде жаңа үлгілерді сынап жатыр: ЦентрКредит Банкіндегі JANA ипотекасы және ForteBank-тегі ұқсас өнімдер сияқты біріктірілген бағдарламалар.
Осылайша, Қазақстандағы ипотека бірте-бірте трансформациялануда. Нарықта дәстүрлі несиелер азаяды, ал бөліп төлеу жоспарлары мен әзірлеушілермен серіктестік бағдарламалары пайда болуда. Сатып алушылар үшін бұл икемділікті білдіреді, сонымен қатар шарттарды мұқият қарап шығу қажет.
Неліктен қазір банктерге несие беру тиімсіз?
Базалық мөлшерлеменің көтерілуі Ұлттық банктің қысқа мерзімді құралдарының кірістілігін арттырды. Енді банктерге реттеушіге қаражат салып, несиелік тәуекелсіз кепілдендірілген кіріс алу оңайырақ. Ірі ойыншыларды қаржыландырудың орташа құны шамамен 10-12% құрайды, ал олар депозиттер бойынша таза маржаның 3-3,5 пайыздық тармағын алады.
Ұлттық банк құралдарының кірістілігі ипотекалық несиеге қарағанда жоғары болғанша, несие беру тиімсіз болып қала береді. Сондықтан банктер үзіліс жасап, нарық конъюнктурасының өзгеруін күтуде. Белсенді несиелеу мөлшерлемені төмендеткеннен кейін немесе өтімділік саясатын қайта қарағаннан кейін ғана қалпына келтірілуі мүмкін.
Қазақстандағы ипотека: алдағы уақытта не бар
Қазақстанның қаржы секторы икемділігімен танымал. Банктер өз өнімдерін бейімдей бастады және комиссиялардан, сақтандыру қызметтерінен және серіктестіктерден ақша табудың жаңа жолдарын іздеуде. Бұл нарықтың жабылуы емес, уақытша үзіліс. Макроэкономикалық жағдай тұрақтанған кезде Қазақстандағы ипотека қайтарылады, бірақ жаңартылған түрде — әртүрлі мөлшерлемелермен, форматтармен және тәуекел тәсілдерімен.
