Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалар өзгереді: несиелер 2026 жылдан бастап қалай жұмыс істейді
Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалар айтарлықтай өзгерістерге тап болуда: 2026 жылдан бастап үкімет мөлшерлемелерді есептеу және жинақтарды ынталандыру тәсілін толығымен өзгертеді. Банктер жеке тәуекелдерді бағалауды қолдана бастайды, ал жаңа депозиттер азаматтарға алғашқы жарнаны тез жинауға көмектеседі. Бұл жүйені қатаң шектеуден бас тартып, икемді етеді.
Неліктен ең жоғары мөлшерлеме әлі өзгермейді
Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменовтің айтуынша, нарықтық күтулерге қарамастан, шектеуді жылына 25% деңгейінде сақтау туралы шешім қабылданды. Ұлттық банк мұны қазан айында базалық мөлшерлеменің өсуінен кейін экономика бойынша ақша қымбаттағанымен түсіндіреді. Сондықтан, қазір ипотекалық өнімдердің маржасын төмендету қауіпті болар еді.
Қаржы реттеушісі бекітілген шектеу өтпелі кезеңде нарықтағы күрт теңгерімсіздіктің алдын алуға көмектесетін уақытша шешім екенін атап өтеді.
2026 жылдан бастап мөлшерлемелер жекешелендіріледі.
Негізгі өзгеріс – мөлшерлемені есептеудің жаңа әдіснамасына көшу. Ұлттық банк және Қаржы нарықтарын дамыту агенттігі (ҚРДҚА) оны 2026 жылдың 1 шілдесіне дейін дайындауы керек.
Идея қарапайым: ипотека енді барлығы үшін «бірдей» болмайды. Енді мөлшерлеме мыналарға байланысты болады:
несие мерзімі,
бастапқы жарна сомасы,
төлемсіздік тәуекел деңгейі.
Басқаша айтқанда, банктер әрбір өтінімді LTV (несиенің құнына) коэффициенті — несие сомасының мүлік құнына қатынасы негізінде бағалайды.
Мысал:
LTV 80% → бастапқы жарна 20%;
LTV 50% → бастапқы жарна 50%.
LTV неғұрлым төмен болса, банк үшін тәуекел соғұрлым төмен болады және қарыз алушы үшін шарттар соғұрлым қолайлы болады.
Бұл тәсіл Қазақстанның ипотека нарығын халықаралық тәжірибеге жақындатады және сақ және тәуекелді қарыз алушылар арасындағы теңгерімсіздікті жояды.
Ірі бастапқы жарналар тиімдірек болады.
Үкімет жинақтарды ынталандыруды көздеп отыр және бұл саясат 2026 жылы күшейтіледі. Ресей Федералдық мүлік құқықтары қауымдастығының (РМҚҚ) басшысы Мадина Әбілқасымованың айтуынша, банктер бастапқы жарна жасауға бағытталған арнайы депозиттік өнімдерді әзірлеуде.
Сондықтан, бастапқы жарна неғұрлым көп болса, қажетті несие сомасы соғұрлым аз болады, бұл қарыз ауыртпалығының төмендеуін және пайыздық мөлшерлеменің төмендеуін білдіреді.
Бұл болашақ ипотека иелеріне сатып алуларын алдын ала жоспарлауға және пайдасын барынша арттыратын стратегияны таңдауға мүмкіндік береді.
Қарыз алушыларды не күтіп тұр
Өзгерістер алдағы жылдары ипотеканы жоспарлап отырған барлығына әсер етеді. Мыналарды түсіну маңызды:
ипотека стандартталған емес, жекелендірілген болады;
үлкен бастапқы жарна пайыздық мөлшерлемеге айтарлықтай жеңілдік береді;
тәуекелдердің артуы несиелердің қымбаттауына әкеледі;
нарық біртіндеп болжамды және әділ болады.
Нәтиже: Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалар икемді және әділ болады.
Осылайша, Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалар реттеудің жаңа деңгейіне көшуде. Билік жеке тәсілге, тәуекелді бағалауға және жинақтарды ынталандыруға баса назар аударуда. Нәтижесінде, нарықта тұрақты модель пайда болады, ал қарыз алушылар бастапқы жарна мөлшері және дұрыс қаржылық жоспарлау арқылы пайыздық мөлшерлемелеріне әсер ету мүмкіндігіне ие болады.
