Автокөліктер мен пәтерлер сатып алу кезінде қаражатты бұғаттау – 2026 жылы не өзгереді?
Қазақстан жылжымайтын мүлік нарығындағы мәмілелерді реформалауға дайындалып жатыр. Автокөлік пен пәтер сатып алуға арналған қаражат енді сатушыға бірден аударылмайды. Олар заңды қайта тіркеу аяқталғанға дейін мұздатылған күйінде қалады. Министрлер кабинеті цифрлық теңгені енгізу жөніндегі жұмыс тобының отырысынан кейін алғашқы қадамдарды жариялады.
Пилоттық жоба автомобильдерден басталады.
Ішкі істер министрлігі мен Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі жаңа форматты қазірдің өзінде сынақтан өткізуде. Автокөлікті сатқан кезде жүйе төлемді арнайы шотта сақтайды. Қаражат тек көлік сатып алушының атына қайта тіркелгеннен кейін ғана беріледі. Пилоттық жоба 2026 жылдың сәуірінде басталады.
Бұл механизм сатып алушының төлем жасауы, ал сатушының меншік құқығын бермеу қаупін жояды.
Келесі кезекте жылжымайтын мүлік нарығы тұр.
Тұрғын үй мәмілелері үшін де дәл осындай қағида жоспарлануда. Алдымен сатып алушы қаражатты аударады, содан кейін мемлекеттік жүйе оларды пәтер немесе үй тіркеуі расталғанға дейін мұздатады.
Бұл тәсіл мәміленің екі жағын да қорғайды: сатушыға төлем кепілдендірілген, ал сатып алушыға меншік құқығы кепілдендірілген, манипуляция мен алаяқтық схемалардан босатылған.
Негізі – цифрлық теңге
Блоктау жүйесі «Қауіпсіз транзакция» жобасының бөлігі болып табылады. Ол мемлекет шығарған төлем құралы – цифрлық теңгеге негізделген. Цифрлық ақшаны кез келген мақсатта қолма-қол ақшаға айналдыруға немесе аударуға болмайды. Оны тек келісімшартта көрсетілгенге жұмсауға болады.
Блоктау келісімшарт шарттары орындалғаннан кейін жойылады: тауарларды жеткізу, қызметтерді көрсету немесе құрылысты аяқтау. Егер міндеттемелер орындалмаса, қаражат бұғаттан босатылады.
Цифрлық теңге алдымен пайдаланылатын салалар
Мүлік мәмілелерінен басқа, үкімет құралды басқа жобаларға да кеңейтуде.
Әзірленген:
Цифрлық ҚҚС: электрондық шот-фактуралармен интеграциялау және 2025 жылдың соңына дейін пилоттық жобаны масштабтау;
медициналық жабдықтарды сатып алуда цифрлық теңгені пайдалану;
ірі өнеркәсіптік нысандарды салуда пайдалану.
Шағын және орта бизнес «Даму» бағдарламасына өтініш берген кезде несие мақсаттарын көрсетеді. Бұл оларға шығындарын алдын ала жоспарлауға және «сұр» схемаларды жоюға мүмкіндік береді. Мемлекеттік кіріс комитеті мемлекеттік сатып алудың кейбір түрлеріне техникалық дайындығын растады.
Билікке нұсқаулар берілді.
Вице-премьер-министр Серік Жұманғарин мен Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов қатысқан кездесуден кейін Қаржы министрлігі Ұлттық банкпен бірлесіп, қазынашылықты цифрлық теңгемен біріктіру моделін әзірлейді.
Көлік министрлігі орта мерзімді жол жөндеуінде технологияны қолдану бойынша жол картасын дайындауы керек.
Самұрық-Қазына, Білім министрлігі және Денсаулық сақтау министрлігі цифрлық теңгені пайдалана отырып сатып алу жобаларын анықтайды.
Мұның бәрі неге жүзеге асырылып жатыр?
Мүлік иелері көбінесе тәуекелдерге тап болады: жалған келісімшарттар, қос сату және тіркеудің кешігуі. Төлемдерді бұғаттау ашық процесті жасайды және алаяқтық ықтималдығын азайтады.
Сонымен қатар, мемлекет қаражат қозғалысын толық бақылауға алады. Бұл салық жинауды жақсартады, салық төлеуден жалтару схемаларын азайтады және өркениетті нарықты қалыптастырады.
Осылайша, реформа транзакцияларды сенім аймағынан кепілдік аймағына ауыстырады. Автокөлік пен пәтер сатып алуға арналған қаражат қайта тіркеу аяқталғанға дейін тоқтатылады. Бұл сатып алушыларды қорғайды, сатушыларды тәртіпке келтіреді және жылжымайтын мүлік пен көлік нарықтарын қауіпсіз етеді.
