Қазақстандағы құрылысты дамыту: экономиканың негізгі драйвері
Қазақстандағы құрылысты дамыту заманауи инфрақұрылымды құруда және өмір сүру сапасын арттыруда стратегиялық рөл атқарады. Бұл сала жаңа жұмыс орындарын ашып қана қоймай, тұрғындарды тұрғын үймен қамтамасыз етіп, жайлы қалалық ортаны қалыптастырады. Сонымен қатар, белсенді мемлекеттік саясат пен жеке құрылыс салушылардың қатысуының арқасында жыл сайын миллиондаған шаршы метр тұрғын үйлер, мектептер, ауруханалар мен әлеуметтік нысандар пайдалануға беріледі.
Көлемдердің өсуі және рекордтық жетістіктер
Соңғы алты жылда құрылыс тұрақты өсуді көрсетті. Елдің ішкі жалпы өніміндегі саланың үлесі 6 пайызға жетті, бұл оның экономика үшін маңыздылығын көрсетеді. 2019-2024 жылдар аралығында 97,9 млн шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Оның 39,3 миллион шаршы метрі жеке құрылыс болса, 58,6 миллионы көпқабатты үйлер болды.
Әсіресе, құрылыс салушылар рекордтық көрсеткішке жеткен 2024 жылды атап өтуге болады – олар 19,1 млн шаршы метр тұрғын үй, оның ішінде 38,9 мыңнан астам жеке үй салған. Құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемі 9 триллион теңгеден асып, нақты көлем индексі 115,3 пайызды құрады.
Қазақстандағы құрылыстың дамуы: 2025 ж
2025 жылдың алғашқы алты айында Қазақстанда құрылыстың дамуы қарқын алуды жалғастырды. 11 миллион шаршы метр түрлі нысандар пайдалануға берілді, оның 7,9 миллион шаршы метрі тұрғын үй болды. Бұл ретте 111 мектеп, 17 балабақша, 31 денсаулық сақтау нысаны салынды. Осы жеделдету арқасында өңірлер көбірек әлеуметтік нысандарға, ал азаматтар заманауи өмір сүру жағдайларына қол жеткізуде.
Әлеуметтік баспана және аз қамтылған отбасыларды қолдау
Қазақстанда құрылысты дамытудың маңызды бөлігі әлеуметтік жағынан осал азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету болып қала береді. Мемлекет жалдамалы пәтерлер салуды, ипотекалық несиені субсидиялауды және жерді инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз етуді қамтитын бағдарламаларды белсенді түрде жүзеге асыруда. Осы шаралардың арқасында мыңдаған отбасы тұрмыс жағдайын жақсартуға мүмкіндік алды.
2019-2024 жылдар аралығында 77,3 мың жалдамалы пәтер пайдалануға берілді және сатып алынды, оның 21 мыңнан астамы тек 2024 жылы салынды. 2025 жылдың алғашқы алты айында қор тағы 515 пәтерге өсті.
Сонымен қатар, Қазақстандағы құрылыстың дамуы «Отбасы банкі» арқылы жеңілдетілген несие беру бағдарламаларымен тығыз байланысты. Алты жыл ішінде қазақстандықтар 2 пайызбен 22 022 және 5 пайызбен 58 450 несие берген. 2024 жылдан бастап «Наурыз» бағдарламасы іске қосылып, оның аясында 290 миллиард теңгеге 12 мың жеңілдетілген несие беруді жоспарлап отыр.
Сонымен қатар жеке тұрғын үй құрылысының инфрақұрылымы дамытылуда. 2019-2024 жылдар аралығында 183,5 мың жер учаскесі инженерлік желілерге қосылды, бұл тұрғын үйлерді пайдалануға беру қарқынын жеделдетіп, өңірлердегі өмір сүру сапасын арттырды.
Тұрғын үйді жаңғырту, ұзақ мерзімді құрылыс жобаларының мәселелерін шешу және цифрландыру
Қазақстандағы құрылысты дамыту қолданыстағы тұрғын үй қорын жаңартуды да қамтиды. Қалаларда ғимараттарға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, инженерлік желілер жаңартылып, лифтілер ауыстырылуда. Қасбеттер мен шатырлар да жаңартылуда, бұл ғимараттардың қызмет ету мерзімін ұзартады және олардың сыртқы түрін жақсартады.
2024 жылы бұл мақсаттарға 13,8 млрд теңге бөлініп, 233 көпқабатты үйді жөндеуге мүмкіндік туды. Жеті жылға 0,1 пайызбен қолжетімді бюджеттік несиелердің арқасында өңірлер тұрғын үй сапасын белсенді түрде жақсартып, тұрғындар үшін қауіпсіз орта құруда.
Бұл ретте құрылыс саласы ұзақ мерзімді құрылыс жобаларының мәселесін шешуде. 2019 жылдан бері Астанада 150 проблемалық ғимарат салынып, 15,6 мыңнан астам үлескер өз пәтерлеріне ие болды. Мемлекет құрылыс нормаларының сақталуына бақылауды күшейтіп, азаматтардың қаражатын заңсыз тартуды тоқтатты.
Сайып келгенде, цифрландыру маңызды рөл атқарады. Бүгінде елді мекендердің 93%-ы цифрландырылды, бас жоспарлардың 96%-ы және егжей-тегжейлі жоспарлау схемаларының 83%-дан астамы электронды форматқа көшірілді. Бірегей нысан нөмірлері, бірыңғай сараптама және құрылыс процесіне қатысушылардың өзара әрекеттесуінің автоматтандырылған жүйелері де енгізілуде. Осы шаралардың барлығы Қазақстандағы құрылыстың дамуын барынша ашық, жылдам және тиімді етеді.
Сумен жабдықтау, тазарту құрылыстары және экология
Қазақстандағы құрылысты дамыту тек тұрғын үй құрылысын ғана емес, сонымен қатар заманауи инженерлік инфрақұрылымды құруды да қамтиды. Сондықтан билік тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуге баса назар аударуда. 2019 жылдан бастап қалаларды сумен қамтамасыз ету деңгейі 97,2%-дан 99,3%-ға, ауылдарда 86,4%-дан 97,5%-ға өсті. 2025 жылдың соңына дейін олар тағы 17 қала мен 469 ауылдық елді мекенді орталықтандырылған жүйеге қосуды жоспарлап отыр.
Сонымен қатар, кәріздік тазарту құрылыстарын жаңғыртумен қатар құрылысты дамыту да жүріп жатыр. Атырау, Ақтау, Қызылорда, Ленгер және басқа да қалаларда ағынды суларды тиімді тазартуға мүмкіндік беретін жобалар қазірдің өзінде жүзеге асырылуда. Соның арқасында қоршаған ортаға түсетін салмақ азайып, санитарлық қауіпсіздік артады.
Сонымен қатар, сумен жабдықтау және суды тазарту жобалары экологиялық бастамалармен тікелей біріктірілген. Мұнда ресурстарды ұтымды пайдалану және экожүйелерге зиянын азайту үшін заманауи технологиялар қолданылады. Осылайша, Қазақстанда құрылыстың дамуы жайлы ғана емес, сонымен қатар өмір сүру үшін экологиялық таза орта қалыптастырады.
Кадрларды дайындау және отандық өндірісті қолдау
Құрылыс саласындағы ілгерілеу білікті мамандарсыз мүмкін емес. Бүгінде елімізде сәулет және құрылыс саласы бойынша кадрлар дайындайтын 34 жоғары оқу орны бар. Оның үстіне, көптеген оқу орындары инновациялық бағдарламаларды белсенді түрде енгізуде, мысалы, «Құрылыстағы ақпараттық технологиялар» және «BIM-ғимараттарды жобалау». Сонымен қатар, дуальды оқыту барған сайын қолданылуда. Бұл әдіс студенттерге теориялық білімдерін нақты объектілер бойынша практикамен біріктіруге көмектеседі.
Сонымен қатар, құрылыстың дамуы отандық құрылыс материалдарын өндірушілер үлесінің өсуіне тікелей байланысты. 2025 жылдың басында олардың нарықтағы қатысуы 68,3%-ға жетті. Алты жылдың ішінде өнім көлемі триллион теңгеден асты. Оқшауландырудың арқасында сала импортқа тәуелділігін азайтты. Бұл жобалардың жүзеге асуын жеделдетіп, ел экономикасын одан әрі нығайта түсті.
Осылайша, Қазақстанда құрылысты дамыту тек жаңа үйлер мен инфрақұрылымдарды салу ғана емес. Ол мамандарды жүйелі оқыту, өндірістік базаны кеңейту және ұлттық бизнесті қолдауды қамтиды. Осы шаралардың барлығы бірігіп саланың тұрақты өсуі мен жайлы өмір сүру ортасын қалыптастыру үшін берік негіз жасайды.
