Жалға алу субсидиялары: Шымкент мемлекеттік қолдауды бақылауды күшейтті
Шымкенттегі жалдау субсидиялары ауқымды аудит нысанасына айналды. Тұрғын үй кезегінде 90 000-нан астам адам болғандықтан, қала билігі бюджет қаражатының қалай жұмсалатынын және әлеуметтік көмектің мақсатты сипатын бақылауды күшейтті.
Мониторинг барысында бірқатар бұзушылықтар анықталды. Нәтижесінде 1200-ден астам алушы мемлекеттік қолдаудан айырылды, ал олардың жалдау шарттары бұзылды.
Неліктен билік аудитті күшейтті?
Ең алдымен, қолжетімді тұрғын үйге деген жоғары сұраныс ережелерді қатаң сақтауды талап етеді. Әлеуметтік бағдарламалар шынымен мұқтаж жандарды қолдау үшін жасалады. Дегенмен, іс жүзінде барлық алушылар көмекті мақсатты түрде пайдалана бермейді.
Міне, сондықтан жалдау төлемдерін бақылау қала билігі үшін басымдыққа айналды. Мониторинг бұзушылықтарды анықтауға және ресурстарды белгіленген критерийлерге шынымен сәйкес келетіндерге қайта бөлуге мүмкіндік береді.
Жалдау субсидиясының механизмі қалай жұмыс істейді?
Қазақстанда Индустрия және құрылыс министрлігі бекіткен ережелер күшінде. Осы ережелерге сәйкес, жалдау субсидиялары жеке тұрғын үй қорындағы пәтерді жалдау құнының 50%-ын өтейді. Жалға алушы қалған жартысын төлейді.
Әлеуметтік жағынан осал топтарға қолдау көрсетіледі. Дегенмен, қаражатты мақсатты пайдалану және бағдарламаның барлық талаптарын сақтау міндетті болып қала береді.
Биыл Шымкентте осы бағдарламаны жүзеге асыру үшін жергілікті бюджеттен 664 миллион теңге бөлінді. Бүгінгі күнге дейін 540 миллион теңге игерілді.
Мониторинг нәтижелері: Мемлекеттік қолдаудан кім айырылды
Қалалық тұрғын үй бөлімінің мәліметтері бойынша, биыл Шымкенттің 3146 тұрғыны субсидия алды. Аудит барысында мамандар 2269 алушыны қамтыды.
Нәтижелері қатал болды. Аудит 1242 адамның бағдарлама шарттарын бұзғанын анықтады. Нәтижесінде олардың жалдау шарттары бұзылып, төлемдер тоқтатылды. Билік бақылау жалғасып жатқанын және қатысушыларға қойылатын талаптар тек қатаңдайтынын атап өтті.
Бұл тәсіл тәртіпті қалпына келтіруге ғана емес, сонымен қатар мұқтаж басқа отбасылар үшін қаражатты босатуға да көмектеседі.
Ерекше назар: жұмыс істейтін жастар
Сонымен қатар, билік органдары «Жұмыс істейтін жастарға сатып алу мүмкіндігі жоқ жалға берілетін тұрғын үй» бағдарламасын іске асыруды қайта қарастыруда. Бұл бастама Шымкентте 2020 жылдан бері жүзеге асырылып келеді. Осы уақыт ішінде 3849 адамға жалға берілетін пәтерлер берілді.
Қазіргі уақытта қала бағдарламаның бірінші кезеңіндегі қатысушыларды кезең-кезеңімен көшіруде. Бұл мерзімі аяқталған 890 азаматқа қатысты. 576 пәтер қазірдің өзінде муниципалдық меншікке қайтарылды.
Бағдарлама шарттары қалай өзгерді
Бастапқыда тұрғын үй 29 жасқа толмаған жастарға бес жыл мерзімге берілді. Кейінірек жас шегі 35 жасқа дейін көтерілді. Дегенмен, мемлекеттік жалға берілетін пәтерлерде тұру мерзімі де үш жылға дейін қысқартылды.
Осы кезеңде қатысушылар алғашқы жарна үшін ақша жинап, ипотекаға өтініш беруі керек. Босаған пәтерлерді белгіленген талаптарға сай келетін жаңа өтініш берушілерге беру жоспарлануда.
Бұл нарық пен кезекте тұрғандар үшін нені білдіреді?
Осылайша, бақылауды күшейту тұрғын үйдің қолжетімділігіне тікелей әсер етеді. Бір жағынан, кейбір алушылар бұзушылықтарға байланысты қолдауды жоғалтады. Екінші жағынан, мемлекет ресурстарды әділетті түрде қайта бөлу мүмкіндігін алады.
Күту тізімінің өсуі және бюджеттің шектеулі болуына байланысты ашықтық пен мақсатты тәсіл тұрғын үй саясатының негізгі қағидаттарына айналуда.
Қорытындылай келе, жалдау ақысына субсидиялар маңызды қолдау құралы болып қала береді, бірақ олардың тиімділігі ережелердің сақталуына тікелей байланысты. Шымкентте билік мемлекеттік көмектің шынымен мұқтаж жандарға жетуін қамтамасыз ету үшін қатаң бақылауға сүйенеді.
