Қазақстанда үлестік құрылыстың жаңа ережелері күшіне енді: тұрғын үй нарығы қалай өзгереді
Қазақстанда үлестік құрылыстың жаңа ережелері 30 тамызда күшіне енді. Түзетулер нарықтың барлық қатысушыларына қатысты: құрылыс салушылардан пәтер сатып алушыларға және банктерге дейін. Өзгерістердің негізгі мақсаты – бақылауды күшейту, үлескерлерді қорғау және нарықты ашық ету.
Тек ортақ құрылыс келісімі
Негізгі өзгеріс мынада, транзакциялар енді ортақ құрылыс келісімі (DDU) арқылы ғана мүмкін болады. Құжат стандартты түрде бекітілді және кез келген басқа нұсқалар – резервтеу туралы келісімдер, инвестициялық келісімдер немесе алдын ала келісімдер – енді заңды күші жоқ.
Осылайша, Қазақстандағы үлестік құрылыстың жаңа ережелері үлескерлер баспанасыз және ақшасыз қалған кезде қосарланған сату немесе алаяқтық схемалар қаупін жояды.
Жаңа ғимараттарды жарнамалау – тек рұқсатпен
Құрылыс салушылар тұрғын үй кешендерін жарнамалауды заңды негіздер болған жағдайда ғана жүзеге асыра алады: Қазақстандық тұрғын үй компаниясының кепілдігі, екінші деңгейлі банктің жобасына қатысу немесе қаңқасы тұрғызылғаннан кейін қаражат тарту.
Сонымен қатар, әрбір жарнамада рұқсат нөмірі мен күні, сондай-ақ әзірлеуші және уәкілетті компания туралы ақпарат болуы керек. Онсыз жарнама заңсыз болып саналады.
Әзірлеушілерге бақылауды күшейту
Қазақстандағы үлестік құрылыстың жаңа ережелері әкімдіктер мен инжинирингтік компаниялардың қатаң бақылауын қамтамасыз етеді. Соңғылары құрылыстың барысы туралы ай сайын есеп беріп тұруға міндетті.
Маңызды жаңалық – жоба тоқтатылған жағдайда үлескерлерге ақшаны қайтару механизмі. Бұл тәуекелдерді азайтуға және нарыққа деген сенімді арттыруға тиіс.
Заң бойынша аз қабатты құрылыс
Бұрын коттедждік қалашықтар мен таунхаустар реттеуден алынып тасталды. Енді оларға көпқабатты үйлер сияқты талаптар қойылады.
Бұл жеке үйлерді сатып алушылар қорғалады деген сөз: келісім-шарт тіркеледі, ақша тек банк арқылы өтеді, ал құрылыс барысын әкімдік бақылайды.
Банктер және ипотека
Ипотекаға ерекше көңіл бөлінеді. Енді банктер әкімдіктің рұқсаты немесе «Қазақстан тұрғын үй компаниясының» кепілдігі жоқ жылжымайтын мүлікке несие бере алмайды.
Осылайша, жаңа ережелер қосымша қауіпсіздік сүзгісін жасайды: ипотеканы тек заңды жобалар үшін алуға болады.
2026 жылдан бастап не өзгереді
Түзетулердің үшінші пакеті 2026 жылғы қаңтардан бастап күшіне енеді. Онда:
тек банк арқылы қолма-қол ақшасыз төлемдер;
банктердің ортақ қатысудың бірыңғай жүйесіне қол жеткізуі;
пәтер үшін төлем тек DDU тіркелгеннен кейін мүмкін болады.
Бұл шаралар акционерлер ақшаны алдын ала аударған, ал келісім кейінірек жасалған жағдайларды жояды.
Перспективалар мен тәуекелдер
Әзірге жаңа ережені бұзғаны үшін айыппұлдар өскен жоқ, бірақ Индустрия және құрылыс министрлігі түзетулер әзірлеуде. Сарапшылар санкцияларды күшейту реформаның заңды жалғасы болады деп есептейді.
Жалпы, Қазақстандағы үлестік құрылыстың жаңа ережелері өркениетті нарық үлгісін құрайды. Үлескерлер үшін бұл үлкен қауіпсіздікті, әзірлеушілер үшін талаптардың жоғарылауын, ал банктер үшін транзакцияларды бақылауда күшті рөлді білдіреді.
